Prawa i obowiązki stron umowy franchisingu

Przyłączenie się do jednej z istniejących lub powstających sieci franchisingowych wymaga podpisania umowy franchisingu. Na zewnątrz sieć niezależnych prawnie podmiotów wygląda na jedno wielkie przedsiębiorstwo, z wieloma prawie identycznie wyglądającymi placówkami handlowymi czy usługowymi, działającymi pod jednym szyldem i wspólną reklamą. Jednakże umowa franchisingu nie jest kolejną odmianą umowy spółki. Przedsiębiorcy tworzący sieć franchisingową to samodzielne jednostki gospodarcze działające w różnych formach, poczynając od indywidualnej działalności gospodarczej, a kończąc na spółkach kapitałowych.

Franchising to oferta dla przedsiębiorców, którzy w zamian za obowiązek ponoszenia opłat i dzielenia się zyskiem z organizatorem sieci placówek działających pod tym samym szyldem chcą skorzystać ze sprawdzonej metody na sukces, ograniczając przy tym ryzyko niepowodzenia przedsięwzięcia. Sukces nigdy jednak nie jest gwarantowany. Przystępujący do sieci (franczyzobiorca) działa na własny rachunek i nie może liczyć, że franczyzodawca pokryje wszelkie straty.

Treść umowy franchisingu

Umowa franchisingu należy do tzw. umów nienazwanych, niemających swojej odrębnej regulacji w Kodeksie cywilnym lub innej ustawie. Między innymi dlatego umowy te to wielostronicowe dokumenty, w których liczy się każdy szczegół. Umowy franchisingu dochodzą najczęściej do skutku poprzez zaakceptowanie gotowej już treści kontraktu przez przystępującego do sieci.

Ponieważ franczyzobiorca nie występuje tutaj w charakterze konsumenta, nie chronią go choćby przepisy o niedozwolonych postanowieniach umownych. Dlatego też niezwykle istotnym jest dla przyszłego franczyzobiorcy dokładne zapoznanie się z treścią danego wzorca i wyjaśnienie wszelkich wątpliwości.

W kontrakcie takim jedna strona (franczyzodawca, organizator sieci) udziela drugiej zezwolenia na stosowanie określonej metody gospodarczej (np. know-how), na wykorzystanie informacji i doświadczeń oraz na posługiwanie się firmą, godłem, znakami towarowymi itp. W zamian druga strona (franczyzobiorca) zobowiązuje się do prowadzenia we własnym imieniu oraz na własny rachunek określonej działalności gospodarczej z wykorzystaniem udzielonego zezwolenia, jak również do zapłaty uzgodnionego wynagrodzenia.

Umowy franchisingu zawierane są zazwyczaj na czas określony od kilku do nawet kilkudziesięciu lat.

W ramach umowy franchisingu dochodzi do przekazania franczyzobiorcy tzw. pakietu franczyzowego, na który składa się koncepcja prowadzenia danego rodzaju działalności oraz prawa ochronne z nią związane (np. prawa własności przemysłowej lub intelektualnej związane ze znakami towarowymi, nazwami handlowymi, szyldami sklepowymi, wzorami użytkowymi i zdobniczymi).

W ślad za tym idą liczne obowiązki w postaci zbioru zaleceń i reguł dotyczących szczegółów organizacji oraz funkcjonowania punktów sprzedaży czy świadczenia usług. Ponieważ bywają to dość rozbudowane postanowienia, stanowią często załączniki do umowy w postaci planów, projektów, wzorów wyposażenia czy opisów technologicznych. Dzięki temu poszczególne jednostki (placówki) sieci franchisingowej mają jednolity wygląd, szyldy, technologię produkcji, ubiór pracowników czy techniki sprzedaży.

Warto również zwrócić uwagę na postanowienia umowy zezwalające franczyzodawcy na sprawowanie kontroli nad przestrzeganiem przez franczyzobiorcę określonych reguł. Organizator będzie zapewne dążył do zagwarantowania sobie wglądu do wszelkiej dokumentacji rachunkowej i finansowej franczyzobiorcy oraz prawa wstępu do jego pomieszczeń.

Co istotne, franczyzobiorca nie ma wyboru i musi korzystać z przekazanych mu uprawnień oraz wypełniać zalecenia. Przedsiębiorca decydujący się na taki sposób prowadzenia działalności gospodarczej musi pogodzić się z brakiem lub niewielkim wpływem na wiele jej aspektów, zarówno w zakresie polityki cenowej czy źródeł zaopatrzenia, jak i przy "detalach" w postaci np. rozmieszczenia towaru na półkach.

Franczyzobiorca zobowiązuje się również do nieujawniania osobom trzecim tajemnic przedsiębiorstwa czy know-how organizatora sieci nie tylko w trakcie trwania umowy, lecz również po jej rozwiązaniu. To samo dotyczyć może zakazu podejmowania działalności konkurencyjnej. Umowa franchisingu oparta jest na szczególnym zaufaniu stron.

Opłaty

Z punktu widzenia przystępującego do sieci jednym z ważniejszych elementów umowy franchisingu jest określenie opłat, które będzie on zobowiązany ponosić na rzecz organizatora sieci. Z reguły chodzi nie tylko o tę najbardziej dotkliwą i dla wielu stanowiącą największą barierę na drodze do przynależności do określonej sieci - jednorazową opłatę wstępną, lecz także o okresowe opłaty bieżące. Ponadto w umowie mogą się pojawić pewne dodatkowe koszty, przykładowo w postaci składek na reklamę i promocję.

Na ogół wyróżnia się dwa rodzaje opłat franczyzowych, które występują łącznie w niemal każdej umowie franchisingu:

1) opłata wstępna - jednorazowa opłata określana w konkretnej kwocie, której wysokość jest różna w zależności od typu franchisingu i danej sieci franchisingowej; opłaty te wahają się nawet od kilku tysięcy do kilku milionów złotych,

2) opłaty bieżące - okresowe (np. miesięczne) opłaty ustalane zazwyczaj jako pewien procent osiąganego przez franczyzobiorcę zysku lub obrotów.

Rodzaje franchisingu

Wyróżnia się trzy podstawowe rodzaje franchisingu:

»	franchising usługowy - polega na świadczeniu przez franczyzobiorców usług posługując się nazwą handlową lub symbolem franczyzodawcy zgodnie z jego instrukcjami (np. salony fryzjersko-kosmetyczne, hotele, restauracje),
»	franchising produkcyjny - polega na tym, że franczyzobiorca produkuje towary zgodnie z instrukcjami franczyzodawcy i sprzedaje je posługując się jego znakiem towarowym (np. producenci napojów),
»	franchising dystrybucyjny - polega na sprzedaży towarów w sieci jednolitych placówek handlowych w oparciu o daną technikę i często z wykorzystaniem tego samego źródła zaopatrzenia (np. sieci sklepów spożywczych).