Zbycie ogółu praw i obowiązków wspólnika w zamian za rentę

Jestem wspólnikiem spółki jawnej. Zamierzam przejść na emeryturę i zbyć swój udział w spółce na osobę trzecią. Spółka przynosi spore zyski. W zamian za zbywany udział chciałbym otrzymywać od nabywcy co miesiąc, aż do śmierci, rentę, której kwota byłaby ustalona w umowie. Czy takie rozwiązanie jest dopuszczalne?

TAK. Należy najpierw wskazać, że przepisy K.s.h. regulują warunki przeniesienia ogółu praw i obowiązków wspólnika handlowej spółki osobowej, w tym m.in. jawnej. Jest to dopuszczalne, o ile umowa spółki przewiduje taką ewentualność. Ponadto, jeżeli nie stanowi ona inaczej, wymagane jest także uzyskanie pisemnej zgody wszystkich pozostałych wspólników (art. 10 K.s.h.). Gdy te wymogi są spełnione, pomiędzy zbywcą a nabywcą może być zawarta umowa będąca podstawą zbycia. Spółka nie jest stroną tej czynności. Na jej mocy zbywca wystąpi ze spółki, a w jego miejsce wejdzie nowa osoba, o ile nabywcą nie jest inny wspólnik.

Możliwość ukształtowania praw i obowiązków zbywcy i nabywcy według ich uznania bez ograniczeń stawianych przez wzorzec umowy może nastąpić tylko wówczas, gdy umowa będzie zawarta w trybie tradycyjnym. Możliwość ta dotyczy każdej spółki, niezależnie od tego, w jakim trybie (tradycyjnym czy S24) została ona zawiązana. W trybie tradycyjnym umowa ta może być zawarta w formie pisemnej.

W komentarzach do K.s.h. prezentowany jest m.in. pogląd, że przepisy K.s.h. nie narzucają, w oparciu o jaką umowę ma dojść do przeniesienia ogółu praw i obowiązków. To strony decydują o wyborze czynności prawnej, na mocy której następuje zbycie tego ogółu (np. sprzedaż czy darowizna). Według innego stanowiska umowa, na podstawie której dochodzi do zbycia, to odrębna umowa uregulowana w art. 10 K.s.h., która nie jest umową sprzedaży czy darowizny.

Niezależnie od tego, czy uwzględniony zostanie pierwszy, czy drugi pogląd, zbycie ogółu praw i obowiązków wspólnika może nastąpić na podstawie umowy renty albo być powiązane z jej zawarciem (art. 903-907 Kodeksu cywilnego - Dz. U. z 2018 r. poz. 1025 ze zm.). Takiej ewentualności nie wykluczył Dyrektor KIS w interpretacji indywidualnej z dnia 20 lutego 2019 r., nr 0115-KDIT2-1.4011.414.2018.4.KK. Wskazał on przy tym m.in., że w doktrynie umowę renty zalicza się do kategorii umów nazwanych, stanowiących samoistne źródło zobowiązania. Do renty ustanowionej za wynagrodzeniem stosuje się odpowiednio przepisy o sprzedaży, a do renty ustanowionej bez wynagrodzenia stosuje się przepisy o darowiźnie (art. 906 K.c.). Odpowiednie stosowanie tych przepisów nie oznacza, że renta jest tego rodzaju umową. Zachowuje ona swoją pełną odrębność prawną. Zdaniem Dyrektora KIS w razie uzgodnienia, że renta będzie zobowiązaniem w zamian za ustanowienie albo przeniesienie innego prawa, umowa renty nie może być traktowana jako wzajemna.