Roszczenie zwrotne zakładu ubezpieczeń po śmierci sprawcy

W ubiegłym roku mój mąż będąc po wpływem alkoholu spowodował wypadek samochodowy, w którym sam zginął. Później zakład ubezpieczeń, w którym mąż wykupił polisę OC, wypłacił odszkodowanie i zadośćuczynienie osobie poszkodowanej w tym wypadku. Obecnie otrzymałam ten rachunek do pokrycia jako spadkobierca męża. Kilka miesięcy temu miała miejsce sprawa o stwierdzenie nabycia spadku, w której przyjęłam spadek, nie wiedząc o tym, co mnie czeka. Czy muszę teraz zwrócić ubezpieczycielowi pieniądze?

NIE. Zakład ubezpieczeń, który wypłacił odszkodowanie z tytułu ubezpieczenia OC posiadaczy pojazdów mechanicznych za szkodę wyrządzoną przez kierującego pojazdem w stanie po użyciu alkoholu, nie może dochodzić od jego spadkobierców roszczenia zwrotnego, jeżeli wypłata odszkodowania nastąpiła po śmierci kierującego pojazdem. Tak uznał Sąd Najwyższy w uchwale z dnia 16 listopada 2012 r., sygn. akt III CZP 61/12.

Roszczenie to przewidziane jest w art. 43 ustawy o ubezpieczeniach obowiązkowych, Ubezpieczeniowym Funduszu Gwarancyjnym i Polskim Biurze Ubezpieczycieli Komunikacyjnych (Dz. U. z 2013 r. poz. 392). Dotyczy ono takich przypadków, w których kierujący:

1) wyrządził szkodę umyślnie lub w stanie po użyciu alkoholu albo pod wpływem środków odurzających, substancji psychotropowych lub środków zastępczych w rozumieniu przepisów o przeciwdziałaniu narkomanii,

2) wszedł w posiadanie pojazdu wskutek popełnienia przestępstwa,

3) nie posiadał wymaganych uprawnień do kierowania pojazdem mechanicznym (z pewnymi wyjątkami),

4) zbiegł z miejsca zdarzenia.

We wspomnianym przepisie mowa jednak, że zwrotu odszkodowania wypłaconego z tytułu ubezpieczenia OC posiadaczy pojazdów mechanicznych zakład ubezpieczeń ma prawo dochodzić od kierującego pojazdem mechanicznym. Roszczenie to powstaje z chwilą wypłaty odszkodowania, o ile ma swojego adresata, tj. jeśli dany kierujący żyje. Jego wysokość zależy od rozmiaru wyrządzonej krzywdy lub szkody majątkowej i wypłaconego w związku z tym zadośćuczynienia czy odszkodowania. W przypadku gdy kierujący zmarł wcześniej (przed wypłatą odszkodowania), ubezpieczyciel nie nabywa omawianego uprawnienia (roszczenia regresowego). Oznacza to, że Czytelniczka może skutecznie odmówić zwrotu odszkodowania wypłaconego po śmierci męża będącego sprawcą wypadku.

Z inną sytuacją, gorszą dla spadkobiercy sprawcy szkody, mielibyśmy do czynienia, gdyby odszkodowanie zostało wypłacone przed śmiercią kierującego w stanie po użyciu alkoholu lub w innych przypadkach opisanych w art. 43 ustawy o ubezpieczeniach obowiązkowych. Wówczas z chwilą jego wypłaty zakład ubezpieczeń nabyłby roszczenie zwrotne do samego sprawcy (kierującego). Po jego śmierci roszczenie to weszłoby po stronie długów w skład spadku. Spadkobiercy mogliby jednak bronić się przed jego pokryciem odrzucając spadek lub przyjmując spadek z tzw. dobrodziejstwem inwentarza.