Maksymalna wysokość odsetek w umowach z kontrahentami

W umowach nie można zastrzegać odsetek wyższych niż tzw. odsetki maksymalne określone w Kodeksie cywilnym. Nawet jeśli to zrobiono, to należą się jedynie odsetki maksymalne.

Więcej niż ustawowe

Przepisy o odsetkach maksymalnych znajdują się w art. 359 Kodeksu cywilnego. Maksymalna wysokość odsetek wynikających z czynności prawnej nie może w stosunku rocznym przekraczać czterokrotności wysokości stopy kredytu lombardowego Narodowego Banku Polskiego. Obecnie (od 10 maja 2012 r.) odsetki maksymalne wynoszą 25% w stosunku rocznym. Każda zmiana stopy lombardowej NBP pociąga za sobą zmianę wysokości odsetek maksymalnych - od dnia wejścia w życie tej zmiany.

Aby wierzyciel miał prawo naliczyć odsetki maksymalne, musi to wynikać z treści umowy. Dotyczą one nie tylko oprocentowania kredytów i pożyczek, a więc odsetek za korzystanie z kapitału. Odnoszą się także do odsetek za opóźnienie w zapłacie.

Nie można więc zastrzegać w umowach, że jeśli dłużnik nie zapłaci należności w terminie, to wierzyciel będzie miał prawo zażądać za opóźnienie odsetek przekraczających pułap odsetek maksymalnych.

Odsetki maksymalne są znacznie wyższe od odsetek ustawowych. Te drugie wynoszą 13% w stosunku rocznym i co do zasady nalicza się je wtedy, gdy wierzycielowi należą się odsetki, ale ich wysokość nie została wskazana w umowie. Wynika to z art. 359 § 2 K.c., zgodnie z którym, jeżeli wysokość odsetek nie jest w inny sposób określona, należą się odsetki ustawowe.

Zastrzeżenie wyższych odsetek

Mimo zakazu zawartego w art. 359 § 2¹ K.c. zdarza się, że w umowach zamieszczane są postanowienia przewidujące wyższe odsetki niż maksymalne. Jeśli wskazując na umowę kontrahent domaga się odsetek wyższych niż maksymalne, należy powołać się na art. 359 § 2² K.c. Wynika z niego, że jeżeli wysokość odsetek wynikających z czynności prawnej przekracza wysokość odsetek maksymalnych, należą się odsetki maksymalne.

W razie zastrzeżenia odsetek wyższych niż maksymalne, należą się tylko odsetki maksymalne.

Zakazem objęte wszystkie umowy

Zakaz zastrzegania w umowach wyższego oprocentowania niż maksymalne dotyczy wszystkich umów. Postanowienia umowne nie mogą wyłączać ani ograniczać przepisów o odsetkach maksymalnych, także w razie dokonania wyboru prawa obcego. W takim przypadku stosuje się przepisy Kodeksu cywilnego o odsetkach maksymalnych - wynika z art. 359 § 2³ K.c.

Odsetek przekraczających maksymalne nie można zastrzegać w umowach między przedsiębiorcami, ale też między konsumentami czy takich, których stroną jest zarówno konsument, jak i przedsiębiorca.

Zapisy w umowach

Chcąc zastrzec w umowie odsetki maksymalne, najlepiej nie wskazywać ich konkretnej wysokości - bo ta zmienia się w czasie, wraz ze zmianą stóp procentowych NBP. Najlepszym rozwiązaniem jest odwołanie się do art. 359 § 2¹ K.c. Przykładowe postanowienie w umowie sprzedaży zastrzegające za opóźnienie w zapłacie odsetki maksymalne może brzmieć: "W przypadku opóźnienia w zapłacie, kupujący zapłaci sprzedające odsetki za opóźnienie w wysokości odsetek maksymalnych, o których mowa w art. 359 § 2¹ Kodeksu cywilnego".

Podstawa prawna

Ustawa z dnia 23.04.1964 r. - Kodeks cywilny (Dz. U. nr 16, poz. 93 ze zm.)