Czy warto prowadzić działalność w formie spółki cywilnej? - Dodatek do Gazety Podatkowej nr 82 (1332) z dnia 13.10.2016

Czy i kiedy zmodyfikować umowę spółki?

Treść umowy spółki cywilnej może być lakoniczna. Z art. 860 § 1 K.c. wynika, że przez umowę spółki wspólnicy zobowiązują się dążyć do osiągnięcia wspólnego celu gospodarczego poprzez działanie w sposób oznaczony, w szczególności przez wniesienie wkładów. To niezbędne elementy, które muszą znaleźć się w umowie spółki cywilnej. Poprawnie skonstruowana umowa łącząca wspólników powinna jednak obejmować nie tylko te elementy, ale również regulować pewne uzupełniające zagadnienia:

• dane dotyczące wspólników (oraz dodatkowo nazwę spółki),
   
• przedmiot działalności (czyli wspólny cel gospodarczy),
   
• wnoszone wkłady (własność, inne prawa albo świadczenie usług, najlepiej ze wskazaniem ich wartości), bądź też inny sposób dążenia do osiągnięcia celu spółki,
   
• kwestie dotyczące prowadzenia spraw i reprezentacji spółki,
   
• udział wspólników w zyskach i stratach.

Ten katalog może być jednak rozszerzony o inne postanowienia, które już w sposób bardziej kompleksowy uregulują sytuację prawną wspólników, tj.:

• możliwość podziału i wypłaty zysków w trakcie trwania spółki,
   
• zasady regresu w ramach solidarnej odpowiedzialności wspólników za zobowiązania spółki,
   
• zasady rozliczania się ze wspólnikiem występującym ze spółki oraz zasady podziału majątku w razie rozwiązania spółki.

Zyski do wypłaty

Kodeksowe zasady udziału wspólników w zyskach i stratach reguluje art. 867 § 1 K.c. W umowie spółki można jednak odmiennie ustalić stosunek udziału wspólników w zyskach i stratach, z tym wyjątkiem, że nie można wyłączyć wspólnika od udziału w zyskach.

Aby uniknąć sporów co do terminu albo np. wielkości udziału w zysku, warto w umowie spółki sprecyzować zasady wypłacania wypracowanej nadwyżki. Umowa może w szczególności określać termin podziału zysku i jego maksymalną wysokość. Może również wprowadzać możliwość zaliczkowej wypłaty na poczet przyszłego zysku.

Rozliczenia między wspólnikami

Umowa spółki może regulować zasady rozliczeń regresowych pomiędzy wspólnikami w związku ze spłacaniem wspólnych zobowiązań. Przykładowo, z umowy może wynikać, że wspólnicy w ramach regresu mogą żądać zwrotu od siebie w częściach równych albo różnicować swą odpowiedzialność, np. wspólnik A odpowiada tylko do 20% wysokości zobowiązania, a wspólnik B do 80%.

Jeśli umowa wiążąca wspólników nie reguluje kwestii roszczeń regresowych, zastosowanie znajdą regulacje ustawowe (art. 376 K.c.). Zgodnie z nimi, w razie spełnienia świadczenia w wykonaniu zobowiązania zaciągniętego w związku z działalnością w ramach spółki, jej członek może żądać od pozostałych wspólników zwrotu w częściach równych. Reguła ta doznaje wyjątku w wypadku, gdy jeden z dłużników solidarnych okaże się niewypłacalny. Wówczas część przypadająca na takiego wspólnika rozkłada się na wszystkich pozostałych, w stosunku, w jakim mają się ze sobą rozliczać. Osoby, które wykonały zobowiązanie regresowe z tytułu części przypadającej na niewypłacalnego wspólnika, nabywają z kolei roszczenie wobec niego. Z uwagi na niewypłacalność, w praktyce jednak nie będą mogły go zrealizować.

Rozliczenia z ustępującym wspólnikiem

Wspólnicy dosyć często pomijają w umowach postanowienia regulujące kwestię rozliczeń ze wspólnikiem występującym ze spółki. Takiego scenariusza z reguły nie bierze się pod uwagę, a gdy dochodzi do jego realizacji, wspólnicy pozostający w spółce boleśnie to odczuwają.

Z art. 871 § 1 K.c. wynika, że wspólnikowi występującemu ze spółki zwraca się w naturze rzeczy, które wniósł do spółki do używania, oraz wypłaca się w pieniądzu wartość jego wkładu oznaczoną w umowie spółki, a w braku takiego oznaczenia - wartość, którą wkład ten miał w chwili wniesienia. Nie ulega zwrotowi wartość wkładu polegającego na świadczeniu usług albo na używaniu przez spółkę rzeczy należących do wspólnika. Co istotne, występującemu ze spółki wspólnikowi wypłaca się w pieniądzu taką część wartości wspólnego majątku pozostałego po odliczeniu wartości wkładów wszystkich wspólników, jaka odpowiada stosunkowi, w którym występujący wspólnik uczestniczył w zyskach spółki (art. 871 § 2 K.c.).

Stosowanie w praktyce tego ostatniego przepisu może oznaczać, że wspólnikowi występującemu ze spółki trzeba będzie w pieniądzu wypłacić ogromną kwotę, choć spłacający go wspólnicy najczęściej nie będą w stanie spieniężyć od razu składników majątku spółki. Aby temu zapobiec, należy do umowy spółki wprowadzić postanowienia ograniczające wysokość albo termin wypłaty, ewentualnie postanowienia umożliwiające rozliczenie się z występującym wspólnikiem w naturze.

Takie postanowienia umowne są dopuszczalne, bowiem art. 871 K.c. nie stanowi regulacji bezwzględnie obowiązującej.