Po odstąpieniu od umowy sprzedaży

Spółka sprzedała i dostarczyła klimatyzator kontrahentowi, który ustawił go w swoim biurze. Termin płatności z faktury już minął i bezskuteczne okazało się również wezwanie do zapłaty, w którym groziliśmy odstąpieniem od umowy. Zarząd spółki zdecydował o odstąpieniu od umowy sprzedaży i zabraniu z powrotem towaru. Oświadczenie o odstąpieniu zostało wysłane, ale nadal nie mamy żadnej odpowiedzi. Jakie czynności należy teraz podjąć, aby odzyskać sprzedaną rzecz?

Odstąpienie od umowy sprzedaży rzeczy ruchomej - bez względu na to, która strona (sprzedawca czy kupujący) korzysta z takiego uprawnienia - powoduje przejście własności tej rzeczy z powrotem na zbywcę. Potwierdził to także Sąd Najwyższy w swojej uchwale z dnia 27 lutego 2003 r., sygn. akt III CZP 80/2002.

Jednakże powrotne przeniesienie własności to nie to samo, co przeniesienie posiadania (np. wydanie rzeczy). Często zdarza się, że prawo własności wraca do sprzedawcy, pomimo że rzecz jest nadal w posiadaniu kupującego. Ten ostatni ma wówczas obowiązek przenieść posiadanie danej rzeczy (np. wydać rzecz) na sprzedawcę-właściciela.

Zakładając skuteczność odstąpienia od umowy, spółka stała się ponownie właścicielem klimatyzatora i może domagać się jego wydania z jednoczesnym zaoferowaniem zwrotu ceny. Brak współdziałania po stronie kupującego w zasadzie zmusza sprzedawcę do wniesienia pozwu o wydanie rzeczy (a nie o zapłatę ceny). W postępowaniu sądowym należy się jednak spodziewać prawdopodobnego zarzutu ze strony pozwanego (kupującego), w którym będzie on negował skuteczność odstąpienia od umowy. Dlatego też wcześniej - warto się upewnić, czy są podstawy do odstąpienia od umowy. Jedną z takich podstaw może być brak zapłaty ceny w terminie przez kupującego, pomimo dodatkowego terminu wyznaczonego mu w wezwaniu do zapłaty zawierającym ostrzeżenie o odstąpieniu od umowy.

Zwrot przedmiotu sprzedaży może być dobrowolny albo właśnie wymuszony wyrokiem sądu. Warto jednak wiedzieć, że druga strona ma prawo wstrzymać się z wydaniem rzeczy lub pieniędzy do czasu, gdy nie zostanie jej zaofiarowany zwrot tego, co strona ta świadczyła na podstawie wygasłej umowy sprzedaży.

Po odstąpieniu od umowy kupujący nie powinien już korzystać z rzeczy i obowiązany jest do zapłaty sprzedawcy-właścicielowi wynagrodzenia za jej używanie. Rzecz powinna bowiem zostać zwrócona w stanie niezmienionym od czasu odstąpienia od umowy, a jeśli jej stan się pogorszy, właścicielowi należy się stosowne odszkodowanie.

Sprawa z odstąpieniem od umowy i jego skutkami przedstawia się odmiennie w przypadku, gdy przedmiotem transakcji sprzedaży była nieruchomość. Do przeniesienia własności nieruchomości potrzebny jest akt notarialny. Jeśli później z jakichś powodów jedna ze stron odstępuje od umowy, nie oznacza to jeszcze - jak to ma miejsce w przypadku rzeczy ruchomych - powrotnego przeniesienia przedmiotu sprzedaży. Do tego konieczna jest kolejna umowa przenosząca z powrotem własność nieruchomości na poprzedniego właściciela lub wyrok sądu zobowiązujący do złożenia takiego oświadczenia stronie przeciwnej.