A A A

Biuletyn Informacyjny dla Służb Ekonomiczno - Finansowych nr 6 (977) z dnia 20.02.2018

Darowizna od członka najbliższej rodziny a podatek od spadków i darowizn - wybrane zagadnienia

Podatkowi od spadków i darowizn podlega nabycie przez osoby fizyczne własności rzeczy znajdujących się na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej lub praw majątkowych wykonywanych na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, tytułem m.in. darowizny. Przy czym zwalnia się od podatku darowizny uzyskane przez małżonka, zstępnych, wstępnych, pasierba, rodzeństwo, ojczyma i macochę (dalej: członka najbliższej rodziny), jeżeli:

1) zgłoszą nabycie własności rzeczy lub praw majątkowych właściwemu naczelnikowi urzędu skarbowego w terminie 6 miesięcy od dnia powstania obowiązku podatkowego, oraz

2) w przypadku, gdy przedmiotem nabycia tytułem darowizny lub polecenia darczyńcy są środki pieniężne, a wartość majątku nabytego łącznie od tej samej osoby w okresie 5 lat, poprzedzających rok, w którym nastąpiło ostatnie nabycie, doliczona do wartości rzeczy i praw majątkowych ostatnio nabytych, przekracza kwotę 9.637 zł - udokumentują ich otrzymanie dowodem przekazania na rachunek płatniczy nabywcy, na jego rachunek, inny niż płatniczy, w banku lub spółdzielczej kasie oszczędnościowo-kredytowej lub przekazem pocztowym.

W przypadku niespełnienia ww. warunków, nabycie własności rzeczy lub praw majątkowych podlega opodatkowaniu na zasadach określonych dla nabywców zaliczonych do I grupy podatkowej.

UWAGA! Obowiązek zgłoszenia darowizny nie obejmuje przypadków, gdy:

wartość majątku nabytego łącznie od tej samej osoby lub po tej samej osobie w okresie 5 lat, poprzedzających rok, w którym nastąpiło ostatnie nabycie, doliczona do wartości rzeczy i praw majątkowych ostatnio nabytych, nie przekracza kwoty 9.637 zł, lub
nabycie następuje na podstawie umowy zawartej w formie aktu notarialnego albo w tej formie zostało złożone oświadczenie woli jednej ze stron.

Powyższe wynika z art. 4a ustawy z dnia 28 lipca 1983 r. o podatku od spadków i darowizn (Dz. U. z 2017 r. poz. 833 ze zm. - dalej: u.p.s.d.).

W niniejszym artykule omawiamy wybrane zagadnienia dotyczące ww. zwolnienia w oparciu o wyjaśnienia organów podatkowych i wyrok NSA.

1. Otrzymanie darowizny w gotówce w siedzibie banku

W przypadku przekazania członkowi najbliższej rodziny darowizny pieniężnej w gotówce, nie przysługuje zwolnienie z podatku od spadków i darowizn, nawet jeżeli przekazanie pieniędzy nastąpiło w siedzibie banku i bez względu na motywy takiego działania.

(interpretacja indywidualna Dyrektora Krajowej Informacji Skarbowej z 8 grudnia 2017 r., nr 0111-KDIB4.4015.161.2017.2.MSI)

Stan faktyczny i stanowisko podatnika

Osoba fizyczna otrzymała od brata darowiznę pieniężną w siedzibie banku, w którym brat wypłacił darowaną kwotę 200.000 zł ze swojego konta bankowego. Przed upływem 6 miesięcy od dnia nabycia obdarowana zgłosiła fakt otrzymania darowizny od brata na druku SD-Z2 właściwemu naczelnikowi urzędu skarbowego. Wyjaśniła ona, że darowizny od brata nie mogła otrzymać na konto bankowe, ponieważ było zajęte przez komorników, a była związana ugodą z wierzycielami o rozpoczęciu spłat pieniędzy w kwotach, których nie posiadała. Osoba obdarowana zapytała, czy w ww. okolicznościach może skorzystać ze zwolnienia z opodatkowania od spadków i darowizn.

Stanowisko organu podatkowego

Biorąc pod uwagę przywołane na wstępie przepisy organ podatkowy uznał, że w przypadku darowizny środków pieniężnych, warunkiem niezbędnym do skorzystania z omawianego zwolnienia jest m.in. fakt udokumentowania przez obdarowanego ich otrzymania dowodem przekazania na swój rachunek bankowy albo rachunek prowadzony przez spółdzielczą kasę oszczędnościowo-kredytową lub przekazem pocztowym. W interpretacji czytamy:

"(...) W opisanej we wniosku sytuacji nie można udokumentować otrzymania przedmiotowych środków pieniężnych (...) dowodem przekazania na rachunek bankowy nabywcy albo jego rachunek prowadzony przez spółdzielczą kasę oszczędnościowo-kredytową lub przekazem pocztowym, gdyż środki te (...) Wnioskodawczyni otrzymała w gotówce. Taki sposób przekazania środków nie wyczerpuje norm omawianego przepisu, bowiem ustawodawca nie wskazał alternatywnych form wypełnienia warunków zwolnienia z art. 4a ustawy (o podatku od spadków i darowizn - przyp. red.).

Bez znaczenia dla rozstrzygnięcia w niniejszej sprawie są motywy, jakimi kierowały się strony darowizny, decydując się na przekazanie darowizny w formie gotówki. Ustawodawca jednoznacznie wskazał, jakie warunki muszą zostać spełnione, aby zwolnienie mogło zostać zastosowane. W analizowanej sprawie warunki do zwolnienia nie zaistniały.

(...) korzystanie z każdej preferencji podatkowej uzależnione jest od spełnienia wszystkich ustawowych przesłanek wymaganych do jej zastosowania. (...)"

Ostatecznie organ podatkowy uznał, że otrzymana darowizna środków pieniężnych podlega opodatkowaniu na ogólnych zasadach określonych dla nabywców zaliczonych do I grupy podatkowej (tj. wg uregulowań wynikających z art. 9, 14 i 15 u.p.s.d.).

2. Darowizna pieniężna otrzymana z majątku wspólnego siostry i jej męża

Jeżeli stroną umowy darowizny pieniędzy jest rodzeństwo, na potrzeby zastosowania zwolnienia od podatku od spadków i darowizn nie ma znaczenia, że pieniądze pochodzą z majątku wspólnego darczyńcy i jej współmałżonka.

(interpretacja indywidualna Dyrektora Krajowej Informacji Skarbowej z 9 listopada 2017 r., nr 0111-KDIB4.4015.147.2017.1.JKU)

Stan faktyczny

W sprawie rozstrzyganej w ww. interpretacji wnioskodawczyni zamierzała darować siostrze nieruchomość, która była objęta wspólnością majątkową jej i jej męża (mąż zaakceptował dokonanie darowizny). Wnioskodawczyni miała wątpliwości, czy w tym przypadku będzie mogło mieć zastosowanie zwolnienie od podatku od spadków i darowizn odnoszące się do darowizn między członkami najbliższej rodziny (tu: siostrami).

Stanowisko organu podatkowego

Organ podatkowy uznał, że w rozpatrywanej sprawie możliwe będzie zastosowanie zwolnienia z podatku od spadków i darowizn (w związku z dokonaniem darowizny członkowi najbliższej rodziny). Darowizny dokona bowiem siostra, czyli osoba wymieniona w zamkniętym katalogu określonym w art. 4a ust. u.p.s.d. - zostanie więc spełniony warunek wymieniony w tym przepisie. Organ podatkowy uznał, że bez wpływu na powyższe rozstrzygnięcie pozostaje fakt, że darowizna pochodzić będzie z majątku wspólnego siostry i jej męża. Okoliczność ta wywiera bowiem skutki jedynie w sferze prawa rodzinnego. Zgodnie bowiem z art. 37 § 1 pkt 4 ustawy z dnia 25 lutego 1964 r. Kodeks rodzinny i opiekuńczy (Dz. U. z 2017 r. poz. 682), zgoda drugiego małżonka jest potrzebna do dokonania darowizny z majątku wspólnego (z wyjątkiem drobnych darowizn zwyczajowo przyjętych). Z tego nie można jednak wywodzić, że wyrażając taką zgodę, drugi z małżonków również staje się stroną umowy darowizny. Ostatecznie organ podatkowy uznał:

"(...) W przedmiotowej sprawie nie wystąpi więc obowiązek zapłaty podatku od spadków i darowizn, gdyż nabycie nieruchomości nastąpi na podstawie darowizny otrzymanej od siostry. Nabycie to skorzysta więc ze zwolnienia przewidzianego w art. 4a ustawy o podatku od spadków i darowizn. (...)"

3. Otrzymanie darowizny od rodzica, gdy pieniądze zostały przekazane na rachunek męża obdarowanej

Ze zwolnienia od podatku przewidzianego dla darowizn dokonywanych w ramach najbliższej rodziny korzysta także darowizna środków pieniężnych otrzymana od matki, gdy pieniądze trafiły na konto męża obdarowanej.

(wyrok NSA z 24 sierpnia 2017 r., sygn. akt II FSK 2104/15)

Stan faktyczny i stanowisko organu podatkowego

W sprawie rozstrzyganej przez NSA córka otrzymała od matki darowiznę pieniędzy (75.000 zł). Otrzymanie darowizny córka zgłosiła organowi podatkowemu w ustawowym terminie (tj. 6 miesięcy od dnia powstania obowiązku podatkowego). Pieniądze trafiły jednak nie na konto córki, lecz na konto jej męża (między małżonkami obowiązywała wspólność majątkowa). Kwestią sporną było ustalenie, czy kwota pieniężna została przekazana w sposób określony w art. 4a ust. 1 pkt 2 u.p.s.d. warunkujący skorzystanie ze zwolnienia od podatku. Organ podatkowy uznał, że z przepisów jednoznacznie wynika, iż rachunek bankowy, na który ma być dokonana wpłata kwoty darowizny, to rachunek bankowy nabywcy, a więc rachunek prowadzony dla nabywcy i dla niego założony. W związku z tym uznał, że w przedmiotowej sprawie nie został spełniony jeden z warunków zastosowania zwolnienia od podatku od spadków i darowizn.

Stanowisko WSA i NSA

Sądy obu instancji nie podzieliły jednak poglądu organu podatkowego. NSA wskazał, że u podłoża regulacji zawartej w art. 4a ust. 1 pkt 2 u.p.s.d. leżała ochrona interesów majątkowych członków najbliżej rodziny, polegająca na zwolnieniu od podatku nabycia przez nich rzeczy lub praw majątkowych. Ponadto, wprowadzenie warunków zgłoszenia i udokumentowania darowizny miało na celu zapewnienie szczelności sytemu podatkowego oraz uzyskanie pewności prawnopodatkowej odnośnie nabytego majątku. Zatem wskazany w przywołanym przepisie sposób dokumentowania darowizny ma służyć zapobieżeniu fikcyjnym umowom darowizny sporządzanym wyłącznie dla zmniejszenia obciążeń podatkowych, a nie stworzyć barierę w skorzystaniu ze zwolnienia od podatku. Istotne jest zatem, czy darowizna pomiędzy osobami wymienionymi w tym przepisie faktycznie miała miejsce. Ostatecznie NSA uznał, że skoro w analizowanej sprawie organ podatkowy nie miał żadnych wątpliwości, że obdarowana (córka) otrzymała od matki darowiznę (w kwocie 75.000 zł), to wpłacenie pieniędzy na rachunek bankowy męża obdarowanej, do którego miała ona upoważnienie, nie stoi na przeszkodzie zastosowaniu zwolnienia z podatku na podstawie art. 4a ust. 1 u.p.s.d.