Umowa pożyczki i jej opodatkowanie PCC

Pożyczki, które nie korzystają ze zwolnienia z podatku VAT podlegają podatkowi od czynności cywilnoprawnych, chyba że akurat korzystają ze zwolnienia przewidzianego samą ustawą o podatku od czynności cywilnoprawnych. Obowiązek ten obejmuje nie tylko konieczność uiszczenia PCC, ale także złożenie deklaracji do urzędu skarbowego w terminie 14 dni od zawarcia umowy pożyczki. Wspomniane zwolnienia dotyczą natomiast przeważnie niskich sum pożyczek oraz umów z członkami najbliższej rodziny.

Istotne zawarcie umowy

Wprawdzie przepisy ustawy o podatku od czynności cywilnoprawnych wiążą moment powstania obowiązku podatkowego od dokonania czynności podlegającej PCC, a więc od dokonania pożyczki, to jednak w gruncie rzeczy chodzi o dzień zawarcia umowy. Jest tak dlatego, że umowa pożyczki dochodzi do skutku z chwilą jej zawarcia, a nie np. z chwilą wręczenia pożyczkodawcy ustalonej kwoty pieniędzy. Należy więc do tzw. czynności konsensualnych, a nie realnych, jak to ma miejsce np. w przypadku zadatku. Do wydania jej przedmiotu (najczęściej pieniędzy) może dojść później. W międzyczasie pożyczkodawca jest dłużnikiem pożyczkobiorcy, który ma prawo dochodzić wydania pożyczki.

Późniejsze od zawarcia umowy pożyczki jej wykonanie (np. wręczenie lub przelanie określonej sumy) nie przesuwa zatem w czasie obowiązku podatkowego. Tak czy inaczej 14-dniowy termin na złożenie deklaracji w sprawie podatku od czynności cywilnoprawnych oraz uiszczenie należnego podatku biegnie od daty zawarcia umowy, przy czym, zgodnie z ogólnymi regułami liczenia terminów, pierwszym dniem terminu jest dzień przypadający po dniu zawarcia umowy pożyczki, a nie ten sam dzień, w którym dochodzi do jej podpisania.

Podatnik

Podatnikiem w zakresie podatku od czynności cywilnoprawnych w przypadku umowy pożyczki jest wyłącznie pożyczkobiorca. Pożyczkodawca nie musi się tym przejmować, nawet gdy pożyczkobiorca wbrew ciążącej na nim powinności nie rozliczy się z fiskusem.

To, że obowiązek podatkowy spoczywa wyłącznie na pożyczkobiorcy nie oznacza, że strony nie mogą ustalić między sobą, iż np. ciężar ten weźmie na siebie pożyczkodawca względnie, że obie strony zapłacą należny podatek po połowie. Tego rodzaju postanowienia będą skuteczne wyłącznie pomiędzy stronami czynności i nie wpłyną w żaden sposób na zmianę podmiotu, na którym spoczywa obowiązek podatkowy.

Podstawę opodatkowania, od której należy liczyć dwuprocentową stawkę PCC, stanowi kwota lub wartość pożyczki. Przedmiotem pożyczki, oprócz pieniędzy, mogą być bowiem również rzeczy oznaczone co do gatunku (np. tona pszenicy).

2% - stawka PCC od umowy pożyczki.

Zwolnienia podatkowe

Nie zawsze pożyczka powoduje po stronie pożyczkobiorcy obowiązek podatkowy. Listę zwolnień pożyczek z PCC zawiera art. 9 pkt 10 ustawy o PCC.

Najczęściej prywatne pożyczki udzielane są członkom bliższej lub dalszej rodziny. Stopień pokrewieństwa czy powinowactwa nie jest tu jednak bez znaczenia. Ze zwolnienia korzystają m.in. pożyczki zawierane przez osoby należące do I grupy podatkowej (znanej z ustawy o podatku od spadków i darowizn) do wysokości 9.637 zł. Do grupy tej zalicza się: małżonka, zstępnych, wstępnych, pasierba, zięcia, synową, rodzeństwo, ojczyma, macochę i teściów. Zwolnienie to nie jest obwarowane jakimiś szczególnymi warunkami. Nie ma nawet potrzeby zgłaszania takiej pożyczki urzędowi skarbowemu.

Inaczej sprawa wygląda, gdy chodzi o pożyczki pieniężne przekraczające powyższy limit, a które udzielane są w nieco węższym gronie rodzinnym. Chodzi dokładnie o małżonka, zstępnych, wstępnych, pasierba, rodzeństwo, ojczyma i macochę. Również one mogą korzystać ze zwolnienia z PCC. Wymaga się jednak spełnienia dwóch dodatkowych warunków. Pierwszy to złożenie deklaracji w sprawie podatku od czynności cywilnoprawnych właściwemu organowi podatkowemu w terminie 14 dni od daty dokonania czynności. Drugi sprowadza się do udokumentowania faktu otrzymania przez biorącego pożyczkę pieniędzy na rachunek bankowy albo prowadzony przez spółdzielczą kasę oszczędnościowo-kredytową lub przekazem pocztowym. Niedopełnienie jednego z nich skutkuje utratą zwolnienia pożyczki z podatku od czynności cywilnoprawnych w zakresie przekraczającym kwotę 9.637 zł.

Pożyczki udzielane w gronie rodziny o niższym stopniu pokrewieństwa czy powinowactwa niż wcześniej wymienione bądź między znajomymi czy zupełnie sobie obcymi osobami korzystają ze zwolnienia z PCC w znacznie ograniczonym zakresie. Dotyczy to wyłącznie niewielkich sum - do łącznej wysokości nieprzekraczającej kwoty 5.000 zł od jednego podmiotu i 25.000 zł od wielu podmiotów. Limity te odnoszą się do okresów 3 kolejnych lat kalendarzowych, począwszy od dnia 1 stycznia 2009 r.

Zwolnione z PCC są również pożyczki udzielane przez wspólników lub akcjonariuszy "swoim" spółkom kapitałowym, tj. spółce z o.o. lub spółce akcyjnej.

Kiedy 20% stawka PCC?

Nie warto ukrywać pożyczki przed fiskusem. Może to przynieść 10-krotnie wyższy podatek, tj. na poziomie 20% od kwoty lub wartości pożyczki.

Tego rodzaju karna stawka PCC znajdzie zastosowanie, jeżeli przed organem podatkowym lub organem kontroli skarbowej w toku czynności sprawdzających, postępowania podatkowego, kontroli podatkowej lub postępowania kontrolnego podatnik powołuje się np. na fakt zawarcia umowy pożyczki, a należny podatek od tej czynności nie został zapłacony. Takie ryzyko występuje także wówczas, gdy biorący pożyczkę z grona najbliższej rodziny powołuje się na fakt zawarcia umowy pożyczki, a nie spełnił warunku udokumentowania otrzymania pieniędzy na rachunek bądź przekazem pocztowym.

Podstawa prawna

Ustawa z dnia 9.09.2000 r. o podatku od czynności cywilnoprawnych (Dz. U. z 2010 r. nr 101, poz. 649 ze zm.)