Odstąpienie od umowy o kredyt konsumencki

Konsumenci kuszeni wizją dodatkowego zastrzyku środków pieniężnych na sfinansowanie różnego rodzaju potrzeb lub zachcianek nierzadko zbyt pochopnie i bez porównania z innymi ofertami dokonują określonego wyboru i decyzji finansowej. Dlatego też prawodawca wspólnotowy, a za nim ustawodawcy krajowi starają się chronić słabszych uczestników rynku, dając im możliwość wycofania się z nieprzemyślanego do końca zobowiązania kredytowego. Konsumentom przyznano więc prawo odstąpienia od większości umów pożyczek lub kredytów bez potrzeby powoływania się na jakiekolwiek przyczyny. Mogą to uczynić w terminie 14 dni od zawarcia umowy, a czasami nawet i później.

Termin odstąpienia od umowy

Konsument ma prawo, bez podania przyczyny, do odstąpienia od umowy o kredyt konsumencki w terminie 14 dni od dnia zawarcia umowy. Co istotne, do zachowania tego terminu, a tym samym do złożenia oświadczenia przez konsumenta o odstąpieniu od umowy, wystarczy wysłanie tego oświadczenia przed upływem tego terminu (choćby w ostatni dzień) pod wskazany przez kredytodawcę lub pośrednika kredytowego adres. Aby sprawę ułatwić, ustawodawca nakazuje kredytodawcom oraz pośrednikom kredytowym wręczanie przy zawarciu umowy wzorów oświadczenia o odstąpieniu od umowy, z oznaczeniem m.in. adresu, na który oświadczenie o odstąpieniu od umowy może być wysłane.

Wskazany 14-dniowy termin na odstąpienie od umowy kredytu konsumenckiego to pewne minimum. Z umowy pożyczki lub kredytu może wynikać dłuższy termin do złożenia takiego oświadczenia. Poza tym termin ten ulega niejako przedłużeniu w przypadku, gdy umowa o kredyt konsumencki nie zawiera pewnych obowiązkowych danych wymienionych w art. 30 ustawy o kredycie konsumenckim. Termin ten upłynie wówczas dopiero po upływie 14 dni od uzupełnienia brakujących elementów umowy.

Chodzi w szczególności o dane dotyczące samego kredytodawcy, samego zobowiązania kredytowego (rodzaj kredytu, termin wypłaty, kwota, czas obowiązywania umowy), wszystkich kosztów kredytu oraz stóp procentowych, sposobu zabezpieczenia spłaty kredytu, a także informację o prawie do odstąpienia od umowy, prawie do przedterminowej spłaty kredytu oraz o warunkach wypowiedzenia umowy. W przypadku zmiennej stopy oprocentowania kredytu umowa powinna przewidywać warunki jej zmiany z podaniem indeksu lub stopy referencyjnej, o ile ma zastosowanie do pierwotnej stopy oprocentowania kredytu. Konsument musi także uzyskać informację w umowie o ewentualnej prowizji za dokonanie spłaty kredytu.

Wyłączenie dla kredytów hipotecznych

W przypadku kredytów hipotecznych, a także pożyczek zabezpieczanych hipoteką, nawet tych poniżej kwoty 255.550 zł stanowiącej górną granicę kredytów konsumenckich, ustawowe prawo do odstąpienia od umowy nie znajduje zastosowania. Kredytodawca może je wprawdzie przyznać konsumentowi, lecz nie ma takiego obowiązku.

Rozliczenia po rezygnacji

Zasadniczo konsumenci, którzy wycofują się - korzystając z prawa do odstąpienia od umowy - z kredytu lub pożyczki nie ponoszą kosztów związanych z tego rodzaju rezygnacją. Podmiot udzielający kredytu lub pożyczki nie może bowiem zastrzec opłaty ani prowizji z tego tytułu. Należy się jednak liczyć z koniecznością uiszczenia odsetek za okres od dnia wypłaty kredytu do dnia spłaty kredytu, czyli za okres faktycznego korzystania ze środków kredytowych lub kapitału pożyczki.

Skuteczność odstąpienia od umowy nie jest uzależniona od jednoczesnego zwrotu udostępnionego kredytu. Może to nastąpić później - nawet do 30 dni, licząc od daty złożenia oświadczenia o odstąpieniu od umowy. Im jednak później to nastąpi, tym większa będzie należność odsetkowa z uwagi na dłuższy okres korzystania z kapitału kredytu/pożyczki. W przypadku odstąpienia od umowy, kredytodawcy nie przysługują żadne inne opłaty, z wyjątkiem bezzwrotnych kosztów poniesionych przez niego na rzecz organów administracji publicznej oraz opłat notarialnych. Przykładowo w razie wcześniejszego wniesienia opłaty sądowej od wniosku o wpis zastawu rejestrowego na kredytowanym pojeździe do rejestru zastawów, koszt ten nie zostanie konsumentowi zwrócony, chyba że zdąży on cofnąć wniosek przed jego rozpatrzeniem.

Prowizja bankowa

W przypadku odstąpienia od umowy, kredytodawca (np. bank) obowiązany jest zwrócić konsumentowi także prowizję za udzielenie kredytu. Prowizja bankowa jest rodzajem wynagrodzenia banku (ceną) za określone czynności bankowe. Prowizja bankowa pobierana za czynności związane z przygotowaniem, zawarciem bądź uruchomieniem kredytu jest wynagrodzeniem banku za czynności w całości zrealizowane wraz z chwilą uruchomienia kredytu zgodnie z umową. Takie prowizje nie podlegają jednak rekalkulacji w przypadku wcześniejszej (częściowej) spłaty kredytu, z wyjątkiem prowizji pobieranych tytułem wynagrodzenia za korzystanie z pieniędzy banku w czasie lub za inne czynności, które miały być realizowane przez bank w okresie, o który skrócono okres kredytowania.

Rezygnacja z zakupów na raty

Wiele kredytów konsumenckich sprowadza się do tzw. zakupów ratalnych, najczęściej w sklepach z elektroniką czy sprzętem AGD. W ustawie o kredycie konsumenckim określa się je mianem umów o kredyt wiązany. Polegają one na tym, że towar lub usługę nabywa od sprzedawcy lub usługodawcy bezpośrednio konsument i on również zawiera z kredytodawcą umowę kredytu mającą na celu sfinansowanie ceny zakupu towaru lub wynagrodzenia za usługę. Środki z takiego kredytu trafiają wówczas zwykle wprost do sprzedawcy towaru lub usługodawcy z pominięciem konsumenta. Od takich umów kredytu konsument również może odstąpić w terminie 14 dni. Wówczas sprzedawca lub usługodawca (a nie konsument) jest zobowiązany do zwrotu kredytodawcy spełnionego na jego rzecz świadczenia. Kredytodawca przedstawia sprzedawcy lub usługodawcy kopię oświadczenia o odstąpieniu od umowy wraz z żądaniem zwrotu kredytu.

Zakazane jest uzależnianie prawa do odstąpienia od umowy o kredyt konsumencki od zwrotu towaru przez konsumenta.

W przypadku jednak, gdy towar został wydany konsumentowi przed upływem terminu do odstąpienia od umowy o kredyt konsumencki, a konsument skorzystał z tego prawa, sprzedawca zachowuje roszczenie o zapłatę przez konsumenta ceny, chyba że konsument niezwłocznie zwróci towar, a sprzedawca go przyjmie - wówczas umowa o nabycie towaru wygasa. Warunki dotyczące przyjęcia przez sprzedawcę towaru określa umowa między sprzedawcą a konsumentem.

Zakup poza lokalem

Konsument może też nierzadko odstąpić od umowy sprzedaży, np. jeżeli dokonał zakupu towaru poza lokalem przedsiębiorstwa lub na odległość, czy też z powołaniem na niezgodność towaru z umową. Takie odstąpienie od umowy sprzedaży będzie jednocześnie skuteczne wobec umowy o kredyt wiązany, bez potrzeby składania osobnego oświadczenia w tej kwestii (zresztą nierzadko chodzić będzie o okres późniejszy niż 14 dni od zawarcia umowy kredytu).

Przez umowę o kredyt konsumencki rozumie się umowę o kredyt w wysokości nie większej niż 255.550 zł albo równowartość tej kwoty w walucie innej niż waluta polska, który kredytodawca w zakresie swojej działalności udziela lub daje przyrzeczenie udzielenia konsumentowi.

Podstawa prawna

Ustawa z dnia 12.05.2011 r. o kredycie konsumenckim (Dz. U. nr 126, poz. 715 ze zm.)