Opodatkowanie pożyczek

Pożyczki udzielane przez podmioty czy osoby spoza branży finansowej przekraczające kwotę 5.000 zł z reguły podlegają opodatkowaniu dwuprocentowym podatkiem od czynności cywilnoprawnych. Pożyczkę warto zgłosić zawczasu - najlepiej zgodnie z ustawą w ciągu 14 dni od jej dokonania. W przypadku bowiem powołania się na pożyczkę w trakcie kontroli podatek wyniesie 10-krotnie więcej.

Unikanie płacenia podatku od umowy pożyczki i późniejsze powołanie się na fakt jej zawarcia dopiero w toku czynności sprawdzających, postępowania podatkowego, kontroli podatkowej lub postępowania kontrolnego nie jest opłacalne. Stawka PCC od takiej umowy wynosi wówczas aż 20% (dotyczy pożyczek zawieranych od 1 stycznia 2007 r.). Na równie dolegliwą stawkę narażają się także pożyczkobiorcy, którzy otrzymawszy od członka najbliższej rodziny pożyczkę pieniężną w kwocie przekraczającej 9.637 zł, nie spełnią warunku udokumentowania otrzymania pieniędzy na rachunek bankowy (albo prowadzony przez SKOK) czy przekazem pocztowym, a następnie w toku np. kontroli podatkowej powołają się na tego rodzaju przysporzenie.

Obowiązki pożyczkobiorcy

Tylko jedna ze stron umowy pożyczki jest obowiązana do jej zgłoszenia właściwemu naczelnikowi urzędu skarbowego oraz uiszczenia podatku - jest nią biorący pożyczkę. Pożyczkodawca nie odpowiada już solidarnie za jego poczynania. W przypadkach, w których podatek nie jest pobierany przez płatnika (notariusza), pożyczkobiorca ma obowiązek złożyć deklarację (na formularzu PCC-3) do właściwego urzędu skarbowego w ciągu 14 dni od dnia zawarcia umowy pożyczki. Nie mniej ważne jest dokonanie w tym samym terminie obliczenia i wpłaty należnego fiskusowi podatku. PCC od umowy pożyczki wynosi 2% od kwoty lub wartości pożyczki.

Deklaracje PCC-3 dostępne są w każdym urzędzie skarbowym, a także na stronie internetowej naszego Wydawnictwa (www.gofin.pl, zakładka: Druki/Inne podatki).

Konkretne oznaczenie podatnika przez ustawodawcę nie stanowi jednak przeszkody do tego, by strony takiej umowy ustaliły między sobą, że podatek od czynności cywilnoprawnych zapłaci również dający pożyczkę w całości lub w części. Postanowienie takiej treści będzie jednak skuteczne wyłącznie pomiędzy umawiającymi się osobami i nie wpłynie w żaden sposób na zmianę podmiotu, na którym spoczywa obowiązek podatkowy. Jeżeli więc pożyczkodawca przyjmie na siebie np. cały podatek, lecz go nie wpłaci do urzędu skarbowego w terminie, wówczas odsetki podatkowe oraz ewentualną odpowiedzialność karnoskarbową poniesie i tak pożyczkobiorca. Inna sprawa, że będzie mógł w takim wypadku dochodzić odszkodowania od pożyczkodawcy, który nie dotrzymał słowa.

Kiedy nie trzeba deklarować pożyczki?

Nie każdą jednak pożyczkę należy we wskazany wcześniej sposób ujawniać przed organem podatkowym. Obowiązek ten nie dotyczy pożyczek bezwarunkowo zwolnionych z PCC. Do takich należą między innymi pożyczki od osób obcych lub od dalszych członków rodziny do kwoty 5 tys. zł. Limit ten dotyczy pojedynczego pożyczkodawcy w okresie 3 kolejnych lat kalendarzowych, począwszy od dnia 1 stycznia 2009 r. W przypadku pożyczek od większej liczby pożyczkodawców, zwolnieniem objęte są pożyczki do kwoty 25 tys. zł w tym samym okresie.

Z podatku zwolnione są także pożyczki zawierane przez osoby należące do I grupy podatkowej (znanej z ustawy o podatku od spadków i darowizn) do wysokości 9.637 zł. Do grupy tej zalicza się: małżonka, zstępnych, wstępnych, pasierba, zięcia, synową, rodzeństwo, ojczyma, macochę i teściów. Zwolnienie to nie jest obwarowane jakimiś szczególnymi warunkami. Nie ma nawet potrzeby zgłaszania takiej pożyczki urzędowi skarbowemu.

Zwolnienie warunkowe

W przypadku najbliższych członków rodziny (nieco węższej kategorii niż wspomniana I grupa podatkowa) można liczyć na całkowite zwolnienie z opodatkowania pożyczek, niezależnie od tego czy będzie to np. o 9 tys. zł, czy 100 tys. zł lub więcej. Chodzi dokładnie o małżonka, zstępnych, wstępnych, pasierba, rodzeństwo, ojczyma i macochę.

Taki przywilej łączy się jednak z dwoma dodatkowymi warunkami. Niezbędne jest bowiem złożenie deklaracji w sprawie podatku od czynności cywilnoprawnych właściwemu organowi podatkowemu w terminie 14 dni od daty dokonania czynności. Drugi warunek sprowadza się do udokumentowania faktu otrzymania przez biorącego pożyczkę pieniędzy na rachunek bankowy albo prowadzony przez spółdzielczą kasę oszczędnościowo-kredytową lub przekazem pocztowym. Takiego potwierdzenia nie trzeba załączać do formularza PCC-3 (choć można) - wystarczy sama możliwość wykazania organowi podatkowemu tego, że określona kwota pieniędzy została wpłacona na konto pożyczkobiorcy lub trafiła do niego przekazem pocztowym.

Niespełnienie choćby jednej z tych przesłanek skutkuje utratą zwolnienia pożyczki z podatku od czynności cywilnoprawnych w zakresie przekraczającym kwotę 9.637 zł.

Przykład

W latach 2010 i 2011 pan Nowak pożyczył od znajomych 30 tys. zł w sześciu pożyczkach po 5 tys. zł każda. W 2012 r. pożyczył od kolejnych 3 osób w takich samych kwotach łącznie 15 tys. zł, które przeznaczył na spłatę wcześniejszych pożyczkodawców. Pan Nowak musiał zadeklarować do urzędu skarbowego tylko ostatnią z pożyczek z lat 2010 i 2011 - z uwagi na przekroczenie limitu 25 tys. zł dla wielu pożyczek - i zapłacić od niej 100 zł podatku. Limit ten z końcem 2011 r. uległ niejako skasowaniu z uwagi na upływ okresu 3 kolejnych lat kalendarzowych liczonych od 1 stycznia 2009 r. Oznacza to, że wszystkie trzy pożyczki (każda po 5 tys. zł) zaciągnięte od różnych osób w 2012 r. korzystały ze zwolnienia podatkowego.

Podstawa prawna

Ustawa z dnia 9.09.2000 r. o podatku od czynności cywilnoprawnych (Dz. U. z 2010 r. nr 101, poz. 649 ze zm.)