Pożyczka między firmami z tym samym wspólnikiem

Prowadzę działalność w ramach jednoosobowej spółki z o.o. Czasami na zapłatę zobowiązań brakuje w spółce środków finansowych. Czy spółka z o.o. może pożyczyć je od spółki jawnej, w której także uczestniczę? Obie spółki są podatnikami VAT. Jeżeli tak, to na podstawie jakich dokumentów można uzyskać taką pożyczkę? Czy umowę trzeba zgłosić do urzędu skarbowego?

Jednoosobowa spółka z o.o. może zawrzeć umowę pożyczki ze spółką jawną, w sytuacji gdy ta sama osoba fizyczna jest jednocześnie wspólnikiem obu tych spółek. Umowa pożyczki, której wartość przenosi 500 zł, powinna być stwierdzona pismem (art. 720 § 2 K.c. - Dz. U. z 1964 r. nr 16, poz. 93 ze zm.). Umowa taka powinna być podpisana zgodnie z obowiązującym w każdej ze spółek sposobem reprezentacji. Pożyczka może być oprocentowana, o ile będzie to przewidziane w umowie.

Umowa pożyczki może podlegać PCC, jeżeli spełnia kryteria wskazane w art. 1 ust. 4 ustawy o PCC (Dz. U. z 2010 r. nr 101, poz. 649 ze zm.). Domniemywać można, że tak jest w sytuacji opisanej w pytaniu, tj. że mamy do czynienia z czynnością cywilnoprawną, której przedmiotem są prawa majątkowe wykonywane na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej. Jednak w danym przypadku może znaleźć zastosowanie wyłączenie od opodatkowania z tytułu podlegania czynności podatkowi od towarów i usług. W myśl art. 2 pkt 4 ustawy o PCC nie podlegają temu podatkowi czynności cywilnoprawne, inne niż umowa spółki i jej zmiany, jeżeli przynajmniej jedna ze stron z tytułu dokonania tej czynności jest:

opodatkowana VAT,
zwolniona z VAT, z wyjątkami niedotyczącymi umowy pożyczki.

Udzielenie pożyczki w świetle przepisów ustawy o VAT jest usługą zwolnioną z VAT, niezależnie od tego, czy pożyczkodawca zajmuje się usługami finansowymi.

Oznacza to, że pożyczka otrzymana przez spółkę z o.o. od spółki jawnej nie podlega PCC, bowiem korzysta ze zwolnienia z VAT. W konsekwencji ma do niej zastosowanie wyłączenie spod opodatkowania PCC. Nie ma zatem konieczności zgłaszania umowy do urzędu skarbowego, tj. składania deklaracji PCC, ani tym bardziej uiszczania podatku.

Pozostaje jednak jeszcze wątpliwość, czy spółka z o.o., której brakuje środków finansowych na zapłatę zobowiązań, nie jest już w sytuacji, w której powinna złożyć wniosek o ogłoszenie upadłości. Jest ona ogłaszana w stosunku do dłużnika, który stał się niewypłacalny. Spółkę z o.o. uważa się za niewypłacalną, jeżeli nie wykonuje swoich wymagalnych zobowiązań pieniężnych, a także wtedy, gdy jej zobowiązania przekroczą wartość jej majątku, nawet wówczas, gdy na bieżąco te zobowiązania wykonuje (art. 10 i 11 Prawa upadłościowego i naprawczego, Dz. U. z 2009 r. nr 175, poz. 1361 ze zm.). Przy tym jednak Sąd Najwyższy zwrócił uwagę także na fakt, że krótkotrwałe wstrzymanie płacenia długów wskutek przejściowych trudności nie jest podstawą ogłoszenia upadłości. O niewypłacalności w rozumieniu art. 11 ust. 1 Prawa upadłościowego i naprawczego można mówić dopiero wtedy, gdy dłużnik z braku środków przez dłuższy czas nie wykonuje przeważającej części swoich zobowiązań (wyrok SN z dnia 19 stycznia 2011 r., sygn. akt V CSK 211/10).