Gazeta Podatkowa nr 62 (1416) z dnia 3.08.2017

Czy okazjonalna pożyczka od podatnika VAT podlega PCC?

Ustawa o PCC przewiduje, że podatkowi temu nie podlegają czynności cywilnoprawne opodatkowane bądź zwolnione z VAT. Regulacja ta może dotyczyć m.in. pożyczek pieniężnych udzielanych przez spółki. Brak jest jednoznacznej oceny skutków na gruncie PCC umowy pożyczki pieniężnej o charakterze okazjonalnym bez cech systematyczności udzielanej przez podatnika VAT. WSA w Gdańsku w niedawnym orzeczeniu opowiedział się za poglądem, że czynność taka nie jest usługą pośrednictwa finansowego zwolnioną z podatku VAT, a pozostaje poza zakresem tej ustawy. W konsekwencji powstanie obowiązek zapłaty PCC.

PCC od umowy pożyczki

Zasadą jest, że umowa pożyczki pieniędzy lub rzeczy oznaczonych tylko co do gatunku podlega PCC. Przy tym umowa pożyczki podlega PCC, jeżeli spełnione są terytorialne kryteria opodatkowania wynikające z art. 1 ust. 4 ustawy o PCC.

Nie podlegają PCC czynności cywilnoprawne, inne niż umowa spółki i jej zmiany, m.in. jeżeli przynajmniej jedna ze stron z tytułu dokonania tej czynności jest zwolniona z VAT, z wyjątkami niedotyczącymi umowy pożyczki (art. 2 pkt 4 ustawy o PCC).

W świetle powyższych regulacji nie ma wątpliwości, że w przypadku, gdy pożyczkodawca nie prowadzi działalności gospodarczej i nie jest podatnikiem VAT, to skutki pożyczki należy ustalić uwzględniając wyłącznie regulacje ustawy o PCC.

Jeżeli wyłączenie od opodatkowania PCC z art. 2 pkt 4 ustawy o PCC nie ma zastosowania, wówczas pożyczka podlega podatkowi (2% od kwoty lub wartości pożyczki). Pożyczkobiorca powinien w terminie 14 dni od dnia zawarcia umowy pożyczki złożyć deklarację (PCC-3), obliczyć i wpłacić należny podatek. Wskazane obowiązki nie dotyczą pożyczek korzystających z któregoś ze zwolnień, wymienionych w art. 9 pkt 10 ustawy o PCC, za wyjątkiem konieczności złożenia deklaracji w odniesieniu do pożyczek między najbliższymi (por. art. 9 pkt 10 lit. b) ustawy o PCC).

Zwolnione z PCC są pożyczki udzielone spółce kapitałowej przez jej wspólnika/akcjonariusza.

Gdy pożyczkodawca jest podatnikiem VAT, wówczas udzielona pożyczka podlegać może tylko jednemu z podatków, tj. VAT lub PCC. Jeśli pożyczka podlega VAT, jest ona z niego zwolniona i w konsekwencji od pożyczki nie jest odprowadzany żaden z podatków, bowiem czynność taka jest wyłączona z opodatkowania PCC.

Czego dotyczą kontrowersje?

Zwolnione z VAT są usługi udzielania kredytów lub pożyczek pieniężnych oraz usługi pośrednictwa w świadczeniu usług udzielania kredytów lub pożyczek pieniężnych, a także zarządzanie kredytami lub pożyczkami pieniężnymi przez kredytodawcę lub pożyczkodawcę (art. 43 ust. 1 pkt 38 ustawy o VAT, Dz. U. z 2017 r. poz. 1221). Jednakże spory w orzecznictwie dotyczą tego, czy pożyczka pieniężna o charakterze okazjonalnym bez cech systematyczności może być uznana za usługę pośrednictwa finansowego zwolnioną z podatku VAT. Z wielu orzeczeń płynie wniosek, że nie, a w konsekwencji czynność pozostaje poza zakresem ustawy o VAT. Oznacza to, że powstanie obowiązek zapłaty PCC (patrz orzeczenia wymienione w ramce).

W tym miejscu warto zaznaczyć, że omawiane zagadnienie jest różnie oceniane przez organy podatkowe. Przy tym niektóre prezentują korzystniejsze dla podatników stanowisko. Przykładowo Dyrektor IS w Katowicach w interpretacji indywidualnej z dnia 5 stycznia 2017 r., nr 2461-IBPP2.4512.901.2016.1.JJ, uznał, że wykonanie usługi pożyczki, nawet jednorazowej, należy uznać za element działalności gospodarczej podatnika VAT (zob. też interpretacje indywidualne: Dyrektora KIS z dnia 20 czerwca 2017 r., nr 0111-KDIB4.4014.106.2017.1.BD, czy Dyrektora IS w Warszawie z dnia 4 kwietnia 2016 r., nr IPPP2/4512-216/16-2/MJ).

Stanowisko przeważające

WSA w Gdańsku w nieprawomocnym wyroku z dnia 5 kwietnia 2017 r., sygn. akt I SA/Gd 1748/16, stwierdził, iż przeważająca część orzecznictwa wypowiedziała się za interpretacją, że ustawodawca w art. 43 ust. 1 pkt 38 ustawy o VAT zwolnił od opodatkowania podatkiem VAT jedynie te czynności udzielenia pożyczki, które pozostają w zakresie prowadzonej przez pożyczkodawcę działalności gospodarczej. Dlatego też, zdaniem Sądu, w przypadku podmiotu gospodarczego prowadzącego działalność gospodarczą konieczne jest ustalenie, czy czynność ta pozostaje w zakresie prowadzonej przez niego działalności gospodarczej. Decydujące znacznie dla uznania, że dany podmiot w odniesieniu do konkretnej czynności udzielenia pożyczki działa w charakterze podatnika VAT, ma zawodowy, a nie incydentalny, okazjonalny charakter wykonywania danej czynności.

Czy udzielanie pożyczek stanowi działalność?

W swoim orzeczeniu Sąd z Gdańska odwołał się do stanowiska zaprezentowanego m.in. przez NSA w wyroku z dnia 24 czerwca 2016 r., sygn. akt II FSK 1493/14. NSA stwierdził, że odpowiedź na pytanie, czy dany podmiot w odniesieniu do danej czynności działa jako podatnik VAT wymaga oceny każdorazowo odnoszącej się do konkretnych okoliczności faktycznych danej sprawy. Bycie podatnikiem VAT to za mało, aby nie musieć płacić PCC. Podatku tego nie ma wtedy, gdy konkretna transakcja jest objęta VAT jako realizowana w ramach działalności gospodarczej. Należy zatem wykazać, że pożyczkodawca faktycznie zajmuje się zawodowo udzielaniem pożyczek.

Stwierdzenie w umowie pożyczki, że jej udzielenie następuje w ramach ogólnie rozumianej działalności gospodarczej nie oznacza, że czynność ta podlega zwolnieniu z opodatkowania na podstawie art. 2 pkt 4 ustawy o PCC. Dopiero ustalenie, że jej udzielenie stanowi usługę w rozumieniu ustawy o VAT, wykonaną przez pożyczkodawcę z tytułu działalności gospodarczej prowadzonej właśnie w tym zakresie, skutkować będzie zaistnieniem zwolnienia.

WSA w Gdańsku uznał, że w sytuacji gdy umowa pożyczki pieniężnej miała wyłącznie charakter okazjonalny, nie nosiła cech systematyczności, nie była zorganizowaną i świadczoną w sposób ciągły usługą, brak jest podstaw do uznania, że czynność ta podlegała opodatkowaniu podatkiem VAT i zwolnieniu z tego podatku.

Podstawa prawna

Ustawa z dnia 9.09.2000 r. o podatku od czynności cywilnoprawnych (Dz. U. z 2017 r. poz. 1150)