Wypowiedzenie umowy zlecenia

Zleceniodawca oraz zleceniobiorca mogą w każdej chwili wypowiedzieć umowę zlecenia. Wypowiadając odpłatne zlecenie, każdy z nich musi jednak liczyć się z koniecznością zapłaty odszkodowania na rzecz drugiej strony, chyba że wypowiedzenie nastąpiło z ważnego powodu.

Umowy o świadczenie usług

Umowy zlecenia należą do jednych z najczęściej zawieranych umów. Na podstawie umowy zlecenia przyjmujący zlecenie (zwany potocznie "zleceniobiorcą") zobowiązuje się wykonać dla dającego zlecenie (zwanego potocznie "zleceniodawcą") określoną czynność prawną lub usługę. Przepisy regulujące umowę zlecenia odnoszą się m.in. do umów dotyczących świadczenia usług, takich jak np. umowy o świadczenie usług księgowych, consultingowych, prowadzenie szkoleń, pośredniczenie w negocjacjach albo świadczenie usług reklamowych, które nie zostały odrębnie uregulowane w K.c. czy innych ustawach (art 750 K.c.).

Kiedy można wypowiedzieć umowę?

Kodeks cywilny przyznaje zleceniodawcy, jak i zleceniobiorcy uprawnienie do wypowiedzenia umowy zlecenia "w każdym czasie" (art. 746 § 1 zd. pierwsze i § 2 zd. pierwsze). Oznacza to, że w przypadku złożenia wypowiedzenia przez którąkolwiek ze stron, zlecenie zostanie rozwiązane ze skutkiem natychmiastowym. Co ważne, uprawnienie do wypowiedzenia zlecenia "w każdym czasie" przysługuje stronom niezależnie od tego, czy umowa została zawarta na czas określony, czy nieokreślony. Zlecenie może zostać zatem wypowiedziane ze skutkiem natychmiastowym także wtedy, gdy zostało zawarte na czas określony, a okres jego obowiązywania jeszcze nie upłynął (wyrok Sądu Najwyższego z 28 września 2004 r., sygn. akt IV CK 640/03).

Kierując się zasadą swobody umów (art. 353¹ K.c.) strony mogą w treści umowy zrzec się uprawnienia do jej rozwiązania w każdym czasie, decydując, że rozwiązanie zlecenia nastąpi wraz z upływem wskazanego w umowie okresu wypowiedzenia.

Jednakże, jak wskazał Sąd Najwyższy w wyroku z 14 maja 2002 r., sygn. akt V CKN 1030/00, nawet gdy umowa wskazuje termin wypowiedzenia, strony mogą ją wypowiedzieć w każdym czasie, tzn. ze skutkiem natychmiastowym. Natychmiastowe rozwiązanie umowy możliwe jest jednak tylko wtedy, gdy istnieją ku temu "ważne powody". Nic nie stoi jednak na przeszkodzie, by w umowie strony ustaliły, że także w przypadku zaistnienia "ważnych powodów" rozwiązanie umowy nastąpi dopiero z upływem okresu wypowiedzenia (por. wyrok Sądu Najwyższego z 15 października 2014 r., sygn. akt V CSK 684/13).

Przyczyny i skutki wypowiedzenia

Zasadniczo wypowiedzenie umowy zlecenia zależy jedynie od woli stron i nie wymaga wskazania konkretnego powodu. Powód wypowiedzenia nabiera jednak znaczenia w sytuacji, gdy zawarta umowa jest umową odpłatną.

W przypadku wypowiedzenia zlecenia nieodpłatnego dający zlecenie zobowiązany jest jedynie zwrócić zleceniobiorcy wydatki, które ten ostatni poniósł w celu należytego wykonania umowy (art. 746 § 1 zd. pierwsze K.c.). Nie ma przy tym znaczenia, czy wypowiedzenie nastąpiło z "ważnego", czy też innego powodu.

Z ważnych powodów można wypowiedzieć każdą umowę zlecenia.

Odmiennie sprawa przedstawia się w przypadku wypowiedzenia zlecenia odpłatnego. Zgodnie z art. 746 § 1 zd. drugie K.c., jeżeli przyczyną wypowiedzenia odpłatnego zlecenia jest "ważny powód", zleceniodawca zobowiązany jest jedynie wypłacić zleceniobiorcy wynagrodzenie za czynności wykonane do chwili wypowiedzenia. W przypadku wypowiedzenia zlecenia z innej przyczyny, zleceniodawca zobowiązany jest dodatkowo do naprawienia zleceniobiorcy szkody, której ten doznał w związku z wypowiedzeniem umowy. Obowiązek naprawienia szkody obciąża także zleceniobiorcę, jeśli ten wypowie odpłatne zlecenie bez "ważnego powodu" (art. 746 § 2 K.c.).

Ważne powody

Przepisy K.c. regulujące umowę zlecenia nie rozstrzygają, które przyczyny wypowiedzenia należy uznać za ważne. Definicji "ważnych powodów" nie można odnaleźć także w pozostałych przepisach K.c. Aby uniknąć problemów interpretacyjnych, zawierając umowę dobrze jest zatem wskazać, które przyczyny wypowiedzenia strony uznają za ważne. Zamieszczenie w umowie listy "ważnych powodów" uzasadniających jej wypowiedzenie niewątpliwie znacząco ułatwi wzajemne rozliczenia stron. Należy jednak pamiętać, że wyliczenie to nigdy nie będzie miało charakteru wyczerpującego. Nie można bowiem z góry wykluczyć, że także przyczyna niewskazana przez strony zostanie następnie uznana za ważny powód uzasadniający wypowiedzenie umowy bez odszkodowania. O tym, czy dana przyczyna wypowiedzenia stanowi "ważny powód", rozstrzygać będą zatem każdorazowo okoliczności towarzyszące wypowiedzeniu.

Tytułem przykładu, jako "ważny powód" uzasadniający wypowiedzenie zlecenia bez odszkodowania można wskazać chorobę uniemożliwiającą dalsze wykonywanie zlecenia, utratę przez zleceniobiorcę uprawnień wymaganych do dokonania zleconej czynności czy też nieuzasadnioną odmowę udzielenia przez dającego zlecenie zaliczki niezbędnej dla realizacji umowy. Wydaje się także, że ważny powód uzasadniający wypowiedzenie umowy zlecenia bez odszkodowania może stanowić utrata zaufania jednej ze stron względem drugiej strony (wyrok Sądu Najwyższego z 14 maja 2002 r., sygn. akt V CKN 1030/00). Co ważne, zawierając umowę strony nie mogą z góry zrzec się prawa do wypowiedzenia umowy z "ważnych powodów" (art. 746 § 3 K.c.).

Wysokość szkody

W przypadku wypowiedzenia umowy przez zleceniodawcę szkodę stanowić będzie przede wszystkim równowartość utraconego przez zleceniobiorcę wynagrodzenia. Jeśli umowę wypowiedział zleceniobiorca, podstawą dla wyliczenia odszkodowania będą wydatki poniesione przez zleceniodawcę na zrealizowanie zleconej czynności, a także ewentualne inne straty i korzyści utracone w związku z niewykonaniem umowy. Strony mogą jednak umownie ograniczyć wysokość odszkodowania.

Podstawa prawna

Ustawa z dnia 23.04.1964 r. - Kodeks cywilny (Dz. U. z 2014 r. poz. 121 ze zm.)