Wady przy dziele z powierzonego materiału

Przy umowach o dzieło i roboty budowlane często zdarza się, że materiał dostarcza zamawiający, a rolą przyjmującego zamówienie jest wykorzystanie go do wykonania dzieła. Problemy pojawiają się, gdy okaże się, że materiał nie był należytej jakości lub był źle dobrany.

Materiały zamawiającego

Jeśli nie umówiono się inaczej, rolą przyjmującego zamówienie jest nie tylko sama praca nad wykonaniem dzieła, ale też zapewnienie i dostarczenie materiałów, narzędzi, odpowiednich urządzeń, które do realizacji umówionego dzieła się niezbędne. Strony mogą w umowie postanowić, że przyjmujący zamówienie posłuży się narzędziami czy materiałami zamawiającego.

Jeżeli materiałów na wykonanie dzieła dostarcza zamawiający, to przyjmujący zamówienie powinien ich użyć w sposób odpowiedni, a więc zgodny z cechami dzieła i jego przeznaczeniem oraz rozliczyć się z nieużytej części (art. 633 Kodeksu cywilnego).

Nieodpowiedni materiał

Zdarza się, że kupiony przez zamawiającego materiał nie nadaje się do zastosowania w zaplanowanych pracach. To przyjmujący zamówienie jako osoba posiadająca fachową wiedzę powinien przed przystąpieniem do wykonania dzieła ocenić, czy materiał, który dostarczył zamawiający, nadaje się do wykonania dzieła. Musi przy tym uwzględnić wymogi dotyczące parametrów dzieła określone w umowie (dotyczące np. jego wytrzymałości), które mogą wynikać również ze znanego przyjmującemu zamówienie przeznaczenia dzieła.

Jeżeli materiał dostarczony przez zamawiającego nie nadaje się do prawidłowego wykonania dzieła albo jeżeli zajdą inne okoliczności, które mogą przeszkodzić jego prawidłowemu wykonaniu, przyjmujący zamówienie powinien niezwłocznie zawiadomić o tym zamawiającego (art. 634 K.c.). Należy w takiej sytuacji nie tylko poinformować zamawiającego o tym, że materiały są nieodpowiednie, ale też wskazać mu możliwe negatywne skutki ich zastosowania. Do czasu otrzymania odpowiedzi od zamawiającego powinien też wstrzymać się z wykorzystaniem nieodpowiednich materiałów. W ten sposób unika odpowiedzialności za wady dzieła na podstawie przepisów o rękojmi (a w przypadku konsumentów - niezgodności z umową) oraz odpowiedzialności odszkodowawczej za nienależyte wykonanie umowy.

Materiał nie jest jedyną rzeczą, którą powinien sprawdzić przyjmujący zamówienie przed przystąpieniem do prac. Jeśli zaistnieją inne okoliczności, które mogą przeszkodzić prawidłowemu wykonaniu prac, przyjmujący zamówienie powinien niezwłocznie zawiadomić o tym zamawiającego. Także zamawiający zobowiązany jest do współdziałania z wykonawcą, jeśli od tego uzależnione jest prawidłowe wykonanie dzieła.

Analogiczne zasady obowiązują w przypadku umów o roboty budowlane - jeżeli dostarczona przez inwestora dokumentacja, teren budowy, maszyny lub urządzenia nie nadają się do prawidłowego wykonania robót albo jeżeli zajdą inne okoliczności, które mogą przeszkodzić prawidłowemu wykonaniu robót, wykonawca powinien niezwłocznie zawiadomić o tym inwestora (art. 651 K.c.). Wątpliwości powstają w przypadku błędów w projekcie dostarczonym przez inwestora. Wykonawca nie ma obowiązku szczegółowego sprawdzania dostarczonego projektu w celu wykrycia jego wad (wyrok Sądu Najwyższego z dnia 27 marca 2000 r., sygn. akt III CKN 629/98). Jego obowiązek, określony w art. 651 K.c., należy rozumieć w ten sposób, iż musi on niezwłocznie zawiadomić inwestora o niemożliwości realizacji inwestycji na podstawie otrzymanego projektu lub o tym, że realizacja robót zgodnie z dostarczonym projektem spowoduje powstanie obiektu wadliwego. W tym ostatnim przypadku chodzi jednak o takie sytuacje, w których stwierdzenie nieprawidłowości dostarczonej dokumentacji nie wymaga specjalistycznej wiedzy z zakresu projektowania (wyrok Sądu Najwyższego z dnia 26 czerwca 2008 r., sygn. akt II CK 101/08).

Prawo do wynagrodzenia

Jeśli zamawiający, mając od przyjmującego zamówienie informację o tym, że materiały są nieodpowiednie, zdecyduje się mimo tego na ich wykorzystanie, to nie będzie mógł w razie wystąpienia wad spowodowanych złym dobraniem materiałów kierować roszczeń do przyjmującego zamówienie. Przyjmujący zamówienie może w takiej sytuacji żądać umówionego wynagrodzenia. Gdy dzieło uległo zniszczeniu lub uszkodzeniu wskutek wadliwości materiału dostarczonego przez zamawiającego albo wskutek wykonania dzieła według jego wskazówek, przyjmujący zamówienie może żądać za wykonaną pracę umówionego wynagrodzenia lub jego odpowiedniej części, jeżeli uprzedził zamawiającego o niebezpieczeństwie zniszczenia lub uszkodzenia dzieła (art. 641 § 2 K.c.).

Ryzyko utraty lub uszkodzenia materiału

Wydany przyjmującemu zamówienie materiał może zostać skradziony czy zniszczony np. wskutek zalania czy pożaru. Obowiązuje zasada, że niebezpieczeństwo przypadkowej utraty lub uszkodzenia materiału na wykonanie dzieła obciąża tego, kto materiału dostarczył (art. 641 § 1 K.c.). Strony w umowie mogą tę zasadę zmodyfikować.

Jeśli zamawiający powierzy przyjmującemu zamówienie materiał, który zostanie skradziony czy zniszczony w wyniku zaniedbań przyjmującego zamówienie (np. pozostawienia go w niezabezpieczonym miejscu), to za spowodowaną tym szkodę będzie odpowiadał na ogólnych zasadach odpowiedzialności odszkodowawczej przyjmujący zamówienie. Jeśli jednak utrata czy uszkodzenie będą spowodowane okolicznościami od niego niezależnymi, to nie będzie można do niego kierować roszczeń.

Niebezpieczeństwo przypadkowej utraty lub uszkodzenia obciąża także zamawiającego co do przedmiotów powierzonych do napraw i remontów. Przyjmujący zamówienie zobowiązany jest do naprawienia szkody spowodowanej niezachowaniem należytej staranności (art. 471 K.c. w związku z art. 472 K.c.). Jeżeli więc nie można mu przypisać zawinionego niedopełnienia obowiązków przechowawcy, to mimo utraty powierzonego do naprawy przedmiotu nie odpowiada on za jego przypadkową utratę. Tak uznał Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 5 lutego 2002 r., sygn. akt II CKN 894/99.

Podstawa prawna

Ustawa z dnia 23.04.1964 r. - Kodeks cywilny (Dz. U. nr 16, poz. 93 ze zm.)