Wypowiedzenie umowy zlecenia a odszkodowanie

Jednymi z częściej zawieranych umów są umowy o świadczenie usług, z reguły nazywane umowami zlecenia. Taki charakter mają np. umowy o świadczenie usług doradczych, księgowych, marketingowych. Zasadą jest, że każda ze stron może taką umowę wypowiedzieć w każdym czasie. W umowie można to prawo ograniczyć, a także wprowadzić termin wypowiedzenia.

Zasady wypowiadania umów zlecenia

Do umów o świadczenie usług, które nie są uregulowane innymi przepisami, stosuje się odpowiednio przepisy o zleceniu (art. 450 Kodeksu cywilnego). Wypowiedzenie umowy zlecenia zostało uregulowane w art. 746 K.c. Wynika z niego, że dający zlecenie może je wypowiedzieć w każdym czasie. Powinien jednak zwrócić przyjmującemu zlecenie wydatki, które ten poczynił w celu należytego wykonania zlecenia. W razie odpłatnego zlecenia obowiązany jest uiścić przyjmującemu zlecenie część wynagrodzenia odpowiadającą jego dotychczasowym czynnościom, a jeżeli wypowiedzenie nastąpiło bez ważnego powodu, powinien także naprawić szkodę. Również przyjmujący zlecenie może je wypowiedzieć w każdym czasie. Jednakże gdy zlecenie jest odpłatne, a wypowiedzenie nastąpiło bez ważnego powodu, przyjmujący zlecenie jest odpowiedzialny za szkodę. Nie można zrzec się z góry uprawnienia do wypowiedzenia zlecenia z ważnych powodów.

Redakcja powyższego przepisu, szczególnie sformułowanie o odpowiedzialności za szkodę, może wywoływać wątpliwości, czy w każdym przypadku wypowiedzenia umowy kontrahent może z takimi roszczeniami wystąpić. Na temat mylenia kwestii sposobu rozwiązania umowy z kwestią obowiązku naprawienia szkody za nieuzasadnione wypowiedzenie zlecenia wypowiedział się Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 14 maja 2002 r., sygn. akt V CKN 1030/00. Stwierdził w nim, że analiza treści art. 746 K.c. prowadzi do wniosku, iż umowa zlecenia może być rozwiązana w trojaki sposób:

1) jeżeli umowa nie stanowi inaczej, można ją wypowiedzieć w każdym czasie, a więc ze skutkiem natychmiastowym (art. 746 § 1 i 2 zdanie pierwsze K.c.),

2) za wypowiedzeniem, jeżeli taką możliwość przewidziano w umowie - w takiej sytuacji strony zrzekają się możliwości wypowiedzenia umowy w każdym czasie,

3) nawet jeżeli umowa określa terminy wypowiedzenia, można ją wypowiedzieć w każdym czasie, a więc ze skutkiem natychmiastowym - jednak tylko wtedy, jeżeli istnieją ku temu ważne powody; takiego uprawnienia w umowie nie można się z góry zrzec (art. 746 § 3 K.c.).

W sytuacji określonej w punkcie 1) i 3) wypowiadający zlecenie ponosi odpowiedzialność odszkodowawczą, jeżeli wypowiedzenie nastąpiło bez ważnego powodu (art. 746 § 1 i 2 K.c. zd. drugie) - wskazał Sąd Najwyższy w uzasadnieniu wyroku. W sytuacji określonej w punkcie 2), a więc gdy zachowano przewidziany w umowie okres wypowiedzenia, kwestia przyczyn wypowiedzenia nie ma znaczenia. Brak ważnych powodów nie wyłącza tu możliwości wypowiedzenia, ani nie rodzi odpowiedzialności odszkodowawczej - dochodzi po prostu do rozwiązania umowy w sposób w niej przewidziany.

Odszkodowanie za nienależyte wykonanie umowy

Zdarza się, że przyczyną wypowiedzenia umowy o świadczenie usług jest jej nienależyte wykonywanie przez zleceniobiorcę. Jeśli ten przy wykonywaniu umowy wyrządził swojemu kontrahentowi szkodę i umowa została mu wypowiedziana, to można domagać się od zleceniobiorcy odszkodowania. Nie jest to jednak odszkodowanie za szkodę spowodowaną wypowiedzeniem umowy, lecz za szkodę spowodowaną nienależytym wykonywaniem umowy. Zleceniobiorca ma obowiązek tzw. starannego działania. Przyjmuje się, że przyjmujący zlecenie ponosi odpowiedzialność za niewykonanie lub nienależyte wykonanie zobowiązania, gdy potrzebne do dokonania zleconej czynności działania wykonywał niezgodnie z treścią umowy lub wymogami należytej staranności albo nie podjął w ogóle działań. Odpowiedzialność tę ponosi na tzw. zasadach ogólnych, a więc zgodnie z regułami określonymi w art. 471 K.c. Z przepisu tego wynika, że dłużnik obowiązany jest do naprawienia szkody wynikłej z niewykonania lub nienależytego wykonania zobowiązania, chyba że niewykonanie lub nienależyte wykonanie jest następstwem okoliczności, za które dłużnik odpowiedzialności nie ponosi. Jeżeli ze szczególnego przepisu ustawy albo z czynności prawnej (np. umowy) nie wynika nic innego, dłużnik odpowiedzialny jest za niezachowanie należytej staranności (art. 472 K.c.).

Podstawa prawna

Ustawa z dnia 23.04.1964 r. - Kodeks cywilny (Dz. U. nr 16, poz. 93 ze zm.)