Gazeta Podatkowa nr 56 (888) z dnia 12.07.2012

Opóźnienie z rozpoczęciem lub wykończeniem dzieła

Jeżeli przyjmujący zamówienie opóźnia się z rozpoczęciem lub wykończeniem dzieła tak dalece, że nie jest prawdopodobne, żeby zdołał je ukończyć w umówionym czasie, zamawiający może bez wyznaczenia dodatkowego terminu odstąpić od umowy jeszcze przed upływem terminu do wykonania dzieła. Odstąpienie od umowy na tej podstawie jest możliwe również wtedy, gdy upłynął już termin do wykonania dzieła.

STAN FAKTYCZNY:

Spółka z o.o. zawarła umowę o wykonanie i uruchomienie przez pozwaną klimatyzacji w centrum handlowym. W umowie określono termin rozpoczęcia i zakończenia prac oraz wysokość wynagrodzenia. Spółka zgodnie z umową wpłaciła też zaliczkę w wysokości prawie 100.000 zł. Umowa ta nie została wykonana, ponieważ pozwana nie została wpuszczona przez zarządcę obiektu na teren centrum handlowego ze względu na brak dokumentacji technicznej i brak projektu wykonania instalacji klimatycznej. Wobec tego spółka już po upływie umówionego terminu do wykonania dzieła odstąpiła od umowy i zażądała zwrotu zaliczki. Jako podstawę prawną odstąpienia wskazała art. 635 Kodeksu cywilnego. Sąd rejonowy zasądził żądaną kwotę, a apelacja pozwanej została oddalona przez sąd okręgowy. Niezadowolona z rozstrzygnięcia pozwana złożyła skargę kasacyjną do Sądu Najwyższego.

SĄD ORZEKŁ:

Z przepisu, z którego skorzystał zamawiający odstępując od umowy (art. 635 K.c.) wynika, że jeżeli przyjmujący zamówienie opóźnia się z rozpoczęciem lub wykończeniem dzieła tak dalece, że nie jest prawdopodobne, żeby zdołał je ukończyć w czasie umówionym, zamawiający może bez wyznaczenia terminu dodatkowego od umowy odstąpić jeszcze przed upływem terminu do wykonania dzieła. Sąd Najwyższy zwrócił uwagę na to, że dla realizacji tego uprawnienia istotne jest to, aby opóźnienie nie wynikało z przyczyn leżących po stronie zamawiającego. Uwzględniając to zastrzeżenie Sąd Najwyższy podzielił pogląd zaprezentowany w orzecznictwie, że w świetle art. 635 K.c. nie są istotne przyczyny, dla których wykonawca opóźnia się z wykonaniem robót (np. jeśli wynikają one z zauważonych w trakcie prac trudności terenowych), co oznacza, że możliwe jest skorzystanie przez inwestora z uprawnienia do odstąpienia od umowy nawet wtedy, gdy wykonawca nie popada w zwłokę, czyli zawinione przez niego opóźnienie. W tej konkretnej sprawie sądy nie ustaliły, aby obowiązek dostarczenia dokumentacji spoczywał na zamawiającym dzieło. Sąd Najwyższy musiał rozstrzygnąć, czy na podstawie art. 635 K.c. można odstąpić od umowy także wtedy, gdy upłynął już termin na jej wykonanie. Uznał, że jest to dopuszczalne. Skoro bowiem w przepisie tym użyto sformułowania, że w okolicznościach w nim wskazanych zamawiający może odstąpić od umowy "jeszcze przed upływem terminu do wykonania dzieła", to tym bardziej może odstąpić od umowy już po upływie tego terminu - w przeciwnym razie słowo "jeszcze" byłoby zbędne. Poza tym możliwość odstępowania od umów już po upływie terminu ich wykonania przewidują inne przepisy, np. o rękojmi za wady. Zatem odstąpienie od umowy przez zamawiającego po upływie terminu do wykonania dzieła było skuteczne, ponieważ wykonanie dzieła przez przyjmującego zamówienie okazało się obiektywnie nieprawdopodobne, zarówno w czasie pierwotnie określonym w umowie o dzieło, jak i po przedłużeniu tego terminu i dalszym jego wydłużaniu przez przyjmującego zamówienie.

Skorzystanie z prawa odstąpienia od umowy o dzieło skutkuje na podstawie 494 K.c. obowiązkiem wzajemnego zwrotu przez strony tego, co sobie świadczyły z tytułu umowy niedoszłej do prawidłowego wykonania. Zaliczkę należało zatem zwrócić. Sąd Najwyższy uznał wyrok sądu okręgowego za prawidłowy i skargę kasacyjną oddalił.

(wyrok SN z dnia 12 stycznia 2012 r., sygn. akt IV CSK 182/11)