Zawarcie umowy o świadczenie usług czy umowy o dzieło?

Według Kodeksu cywilnego podstawowym rozróżnieniem umowy o świadczenie usług (zlecenia) oraz umowy o dzieło jest to, że istotą pierwszej z nich jest staranne działanie, a drugiej osiągnięcie umówionego rezultatu. Choć wydaje się ono jasne, to w praktyce kwalifikacja prawna rezultatu umowy o dzieło budzi wiele kontrowersji. Z uwagi na to, że z umową o świadczenie usług (zlecenia) związany jest obowiązek odprowadzania składek ubezpieczeniowych, a umowa o dzieło nie rodzi takiego obowiązku, umowy te są coraz częściej przedmiotem kontroli ZUS, który kwestionuje charakter prawny umów o dzieło i wydaje decyzję o objęciu ubezpieczeniami. Problem ten narasta, czego dowodem jest liczba spraw sądowych z tego zakresu oraz coraz bogatsze orzecznictwo Sądu Najwyższego. Niektóre rozstrzygnięcia przedstawiamy w tabeli poniżej.

Przedmiot umowy	Teza wyroku SN	Uwagi
1	2	3
wykonywanie cudzych utworów muzycznych	artystyczne wykonanie cudzych utworów przez muzyka nie może być uznane za dzieło, gdyż nie jest on samodzielnym twórcą oraz jest podporządkowany dyrygentowi (wyrok z 10 stycznia 2017 r., sygn. akt III UK 53/16)	z określenia "przygotowanie i wykonanie koncertu organowego" nie da się wygenerować sprawdzalnych parametrów uzgodnionego dzieła; trudno stwierdzić istnienie zindywidualizowanego dzieła
prace budowlane	wykonywanie pewnych elementów prac budowlanych/remontowych w grupach o zmiennym składzie, składających się w części z osób zatrudnionych na podstawie umowy o pracę, a w części - o dzieło, pod nadzorem kierownika uzasadnia zakwalifikowanie tej drugiej jako umowy, do której stosownie do art. 750 K.c. stosuje się przepisy o zleceniu (wyrok z 10 stycznia 2017 r., sygn. akt II UK 518/15)	brak wyraźnego rezultatu, praca wykonywana zespołowo przez różne grupy osób
ochrona osób i mienia	o rodzaju umowy (umowa o dzieło/umowa zlecenia) nie decyduje poziom opłacalności przedsięwzięcia przedsiębiorcy (wyrok z 25 października 2016 r., sygn. akt I UK 446/15)	obowiązki polegające na dozorowaniu obiektów nie mogą mieć charakteru dzieła, ponieważ polegają na wykonywaniu powtarzalnych czynności bez możliwości osiągnięcia rezultatu (ciągłość świadczenia pracy)
naprawa sprzętu narciarskiego	przedmiotem umowy o dzieło jest doprowadzenie do weryfikowalnego i jednorazowego rezultatu, zdefiniowanego przez zamawiającego w momencie zawierania umowy; brak kryteriów określających pożądany wynik (wytwór) prowadzi do wniosku, że przedmiotem umowy jest wykonanie określonych czynności, a nie ich rezultat (wyrok z 11 października 2016 r., sygn. akt I UK 395/15)	przedmiotem umów było wykonywanie szeregu powtarzalnych, jednorodnych czynności, (nie jest wystarczające zbiorcze określenie charakteru wykonywanych różnorodnych prac, które sprowadzały się m.in. do regulacji wiązań, ostrzenia desek snowboardowych i nart, regulacji ślizgów, smarowania nart, oceny stopnia zużycia sprzętu sportowego)
przeprowadzenie cyklu wykładów i członkostwo w komisji egzaminacyjnej potwierdzającej uprawnienia energetyczne	jeżeli w momencie zawierania umowy temat wykładu jest nieznany, to nie jest możliwy do ustalenia (zidentyfikowania) jej rezultat; nie można przyjąć, że zamawiający wymagał od wykonawców (zainteresowanych) osiągnięcia konkretnego, indywidualnie oznaczonego wytworu, który poddawałby się sprawdzianowi; przedmiotem umowy była określona czynność (czynności), a nie jej wynik (wyrok z 11 sierpnia 2016 r., sygn. akt II UK 316/15 M.P.Pr. 2016/12/663-666)	przygotowanie i przeprowadzenie wykładów i członkostwo w komisji egzaminacyjnej nie ma charakteru twórczego zależnego od wykonawcy; na charakter zobowiązania nie ma także wpływu fakt, że członków komisji powołuje prezes URE (Urzędu Regulacji Energetyki)
wykonywanie papierowych toreb na prezenty	wykonanie określonej czynności lub powtarzających się czynności, bez względu na to, jaki rezultat czynność ta przyniesie, jest czynnością charakterystyczną dla umów zlecenia (art. 734 § 1 K.c.) oraz umów o świadczenie usług nieuregulowanych innymi przepisami (art. 750 K.c.) (wyrok z 28 czerwca 2016 r., sygn. akt II UK 288/15)	powtarzalne czynności polegające na klejeniu, pakowaniu toreb za wynagrodzeniem zależnym od ich ilości nie mogą być uznane za zindywidualizowane dzieło
nadzór inwestorski	inspektor nadzoru inwestorskiego podlega ubezpieczeniu społecznemu z tytułu wykonywania pracy na podstawie umowy o świadczenie usług, nieuregulowanej innymi przepisami, do której stosuje się odpowiednio przepisy o zleceniu (wyrok z 21 czerwca 2016 r., sygn. akt I UK 244/15)	nie ma podstaw do uznania, że umowa o pełnienie nadzoru inwestorskiego jest umową nazwaną, regulowaną przepisami Prawa budowlanego, do której art. 750 K.c. nie ma zastosowania
wykłady akademickie	umowa dotycząca jednorazowego wykładu lub wykładu przeprowadzonego w czasie krótkotrwałego szkolenia może być przedmiotem umówionego dzieła, jeżeli dotyczyła ściśle określonego tematu, a warunki umowy poddawały się weryfikacji; wykłady prowadzone w dłuższym okresie mogą być przedmiotem umowy o dzieło, jeżeli miały autorski charakter i zostały ucieleśnione na przykład w postaci utworu audio-wizualnego (wyrok z 10 maja 2016 r., sygn. akt II UK 217/15)	przeprowadzenie cyklu wykładów, których tematykę układał sam prowadzący nie może być kwalifikowane jako umowa o dzieło; przeciwko uznaniu za umowę o dzieło przemawia pełnienie także innych obowiązków dydaktycznych oraz przyjęty system wynagradzania, jeśli jest on powiązany z ilością godzin prowadzonych zajęć
lektorat językowy	praca lektora wykonywana w sposób ciągły w szkole języków obcych jest świadczeniem usług (wyrok z 14 września 2016 r., sygn. akt II UK 342/15)	podejście analogiczne jak w przypadku wykładowców akademickich, czyli tylko wykłady autorskie mogą mieć charakter umowy o dzieło; nauczanie, co do zasady, to proces starannego działania