Zlecenie w połączeniu z etatem a ZUS

Dla rozstrzygnięcia obowiązku ubezpieczeń społecznych pracownika z tytułu dodatkowo zawartej umowy zlecenia istotne jest, czy umowę tę zawiera z podmiotem będącym jednocześnie jego pracodawcą (lub wykonuje ją na rzecz własnego pracodawcy) czy innym podmiotem niż własny pracodawca. Jeśli jest ona zawarta z obcym podmiotem, wówczas trzeba też wziąć pod uwagę wysokość przychodu uzyskiwanego ze stosunku pracy.

Zlecenie z własnym pracownikiem

W przypadku gdy umowę zlecenia (także umowę o dzieło) pracownik ma zawartą z podmiotem, z którym łączy go jednocześnie umowa o pracę, podlega on wówczas z tego tytułu obowiązkowo ubezpieczeniom społecznym wszystkich ryzyk ubezpieczeniowych (tj. ubezpieczeniom: emerytalnemu, rentowym, chorobowemu i wypadkowemu) oraz ubezpieczeniu zdrowotnemu - na zasadach obowiązujących jak przy stosunku pracy. Także w przypadku, gdy umowa zlecenia (również o dzieło) zostanie zawarta z innym podmiotem, ale w ramach jej wykonywania zleceniobiorca będzie świadczył pracę na rzecz własnego pracodawcy, to dla celów ubezpieczeń społecznych traktuje się ją jak umowę o pracę.

Jeżeli umowę zlecenia zawarto z własnym pracownikiem przebywającym na urlopie bezpłatnym lub urlopie wychowawczym, to osoba ją wykonująca - dla celów ZUS - jest traktowana jako zleceniobiorca, a nie jako pracownik. Pracownik przebywający na urlopie bezpłatnym lub wychowawczym nie podlega natomiast ubezpieczeniom z tytułu wykonywania umowy o dzieło. W takim przypadku umowa o dzieło nie jest traktowana jako wykonywana u własnego pracodawcy lub na jego rzecz. Nie powoduje więc obowiązku ubezpieczeń.

Zasady takie obowiązywały do 31 grudnia 2015 r. i nie uległy zmianie po tym dniu.

Za pracownika wykonującego u swojego pracodawcy umowę zlecenia składki ubezpieczeniowe rozlicza się w raporcie ZUS RCA od sumy przychodów z etatu i zlecenia, z kodem tytułu ubezpieczenia 01 10.

Zlecenie z obcym pracownikiem

Pracownik wykonujący jednocześnie umowę zlecenia zawartą z innym podmiotem (niewykonywaną na jego rzecz) powinien być zgłoszony do obowiązkowych ubezpieczeń społecznych jedynie ze stosunku pracy. Natomiast z umowy zlecenia ubezpieczenia te są:

dobrowolne (emerytalne i rentowe; w razie przystąpienia do nich obowiązkowe jest ubezpieczenie wypadkowe) - jeżeli oskładkowany przychód z umowy o pracę (tj. taki, od którego pracodawca nalicza mu składki do ZUS) wynosi w przeliczeniu na okres miesiąca co najmniej minimalne wynagrodzenie,
obowiązkowe (tj. emerytalne, rentowe i wypadkowe) - jeżeli oskładkowany przychód z etatu w przeliczeniu na okres miesiąca jest niższy niż minimalna płaca.

Jak informuje ZUS na stronie internetowej www.zus.pl, również emeryt i rencista zatrudniony na podstawie umowy o pracę z pensją niższą niż minimalne wynagrodzenie, z racji wykonywanej umowy zlecenia podlega obowiązkowo ubezpieczeniom społecznym. Mowa tu oczywiście o umowie zlecenia zawartej z innym podmiotem niż pracodawca i niewykonywanej na jego rzecz.

Kilka zleceń i etat

Żadnych problemów z ustaleniem ubezpieczeń płatnicy nie powinni mieć w przypadku, gdy oprócz umowy o pracę zleceniobiorca wykonuje tylko jedną umowę zlecenia. Wątpliwości mogą natomiast powstać w sytuacji, gdy pracownik wykonuje więcej niż jedną umowę zlecenia, które są zawarte z innymi podmiotami niż jego pracodawca i niewykonywane na jego rzecz. Aczkolwiek również w tym przypadku istotna jest wysokość przychodu uzyskiwana ze stosunku pracy. Jeżeli bowiem pracownik uzyskuje z umowy o pracę oskładkowany przychód w kwocie:

co najmniej minimalnego wynagrodzenia - ubezpieczenia społeczne z każdej umowy zlecenia są dobrowolne (przykład 1),
niższej niż minimalne wynagrodzenie (co może mieć miejsce w przypadku pracowników niepełnoetatowych) - umowy zlecenia stanowią tytuł do obowiązkowych ubezpieczeń społecznych według kolejności ich powstawania, do czasu gdy łączna podstawa wymiaru składek społecznych z umowy o pracę i umów zlecenia osiągnie kwotę minimalnej płacy; dopiero następne umowy zlecenia nie stanowią tytułu do obowiązkowych ubezpieczeń społecznych.

Może się więc okazać, że pracując na część etatu i jednocześnie wykonując np. dwie umowy zlecenia, z każdego tytułu zatrudniona osoba będzie podlegała wszystkim ubezpieczeniom, tj. społecznym i zdrowotnemu, i w związku z tym będzie miała potrącane z każdego wynagrodzenia "pełne" składki ZUS (przykład 2).

Przykład 1

Pracownik jest zatrudniony w firmie A na 1/2 etatu. Z umowy o pracę uzyskuje stałe miesięczne wynagrodzenie w kwocie 2.600 zł. Jednocześnie zawarł z firmą B umowę zlecenia, w której jako datę rozpoczęcia jej wykonywania określono 4 stycznia 2016 r. Zlecenie nie jest wykonywane na rzecz firmy A. Z tytułu wykonywanej umowy zlecenia ubezpieczenia społeczne nie są dla tej osoby obowiązkowe (może do nich, tj. emerytalnego i rentowych, przystąpić dobrowolnie), ponieważ uzyskuje ze stosunku pracy przychód w kwocie przekraczającej wysokość minimalnego wynagrodzenia (wystarczyłoby, aby był równy minimalnemu wynagrodzeniu). Obowiązkowe ze zlecenia jest tylko ubezpieczenie zdrowotne.

Przykład 2

Pracownik jest zatrudniony w firmie A na 1/4 etatu z wynagrodzeniem miesięcznym 500 zł. Dodatkowo wykonuje umowy zlecenia zawarte:

z firmą B - od 1 stycznia do 29 lutego 2016 r., z wynagrodzeniem miesięcznym w kwocie 1.000 zł (płatnym na koniec każdego miesiąca),
z firmą C - od 18 stycznia do 29 lutego 2016 r., z wynagrodzeniem w kwocie 600 zł (płatnym na koniec stycznia br.) i 950 zł (płatnym na koniec lutego br.).

Obie umowy nie są wykonywane na rzecz pracodawcy, czyli firmy A.

W styczniu 2016 r. łączny przychód z umowy o pracę w firmie A oraz z umowy zlecenia zawartej z firmą B nie przekracza wysokości minimalnego wynagrodzenia (500 zł + 1.000 zł = 1.500 zł; 1.500 zł < 1.850 zł). Dlatego w styczniu 2016 r. tytułem do obowiązkowych ubezpieczeń społecznych (także zdrowotnego) - obok umowy o pracę w firmie A oraz umowy zlecenia w firmie B - jest też umowa zlecenia zawarta z firmą C. Analogiczna sytuacja wystąpi również w lutym 2016 r.